Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων 21 Φλεβάρη 1913

Share Button

Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα

ΜΕΡΟΣ Α’

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων στις 21 Φλεβάρη 1913  σήμανε την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό όλης τη Ηπείρου. Ο ελληνικός στρατός κάτω από τις δύσκολες καιρικές συνθήκες της εποχής εκείνης, χιόνια, παγωνιά,  βροχή, ομίχλη και αέρα,  αγωνίστηκε με όλες του τις δυνάμεις για να φτάσει στην τελική νίκη.

–  Αντιστρατήγου Θεόδωρου Πάγκαλου : Τα Απομνημονεύματά μου, Τ.Α 1897-1913, Αθήναι 1950,    σελ. 260

« Η περίοδος αυτή των Επιχειρήσεων μέχρι της ημέρας της γενικής επιθέσεως υπήρξε και η σκληροτάτη δια τον στρατόν της Ηπείρου.  Ο χειμών ήτο εξαιρετικώς δριμύς και η χιών επί πολλάς ημέρας εις πάχος άνω των 30 εκατ. εκάλυπτε το έδαφος, ενώ οι ατυχείς στρατιώται παρέμενον νυχθημερόν υπό τα πτωχικά τους αντίσκηνα. Επί δυνάμεως 750 ανδρών του τάγματός μου, 250 άνδρες ήσαν άχρηστοι ένεκα οδυνηρών κρυοπαγημάτων των κάτω άκρων. Περί τους δεκαπέντε ευζώνους υπέστησαν ακρωτηριασμό των δακτύλων των ποδών. Διέμενον εις διάτρητον σκηνήν, την οποίαν είχε κυριεύσει το τάγμα κατά την μάχης της  7ης Ιανουαρίου (1913)

Κατά τη νύκτα ήκουον εκ της σκηνής μου τους γογγυσμούς των ανδρών, ένεκα των ισχυρών πόνων των ποδών, διότι φαίνεται ότι τα κρυοπαγήματα γίνονται πολύ οδυνηρότερα, όταν θερμαίνονται. Και όμως παρ’ όλα ταύτα οι πλείστοι των ανδρών παρέμενον εις τα τάξεις των, αρνούμενοι να διακομισθούν προς τας χειρουργεία. Ενθυμούμαι έναν εύζωνον, όστις έπασχε δεινώς που όταν διέταξα να μεταφερθεί εις το Νοσοκομείο με ικέτευε δακρύων να τον αφήσω, υποσχόμενος ότι  “ και σούρνοντας ακόμη θα ακολουθήσει το τάγμα του για να μπει στα Γιάννενα “  »
–   Η εφημερίδα Στόχος, Ιωάννινα   (21.02.2011 )

«  Απελευθέρωση Ιωαννίνων (…)

Μετά από διαπραγματεύσεις των αντιπροσώπων του Εσάτ πασά και του ελληνικού Στρατηγείου της Ηπείρου, υπογράφεται συμφωνία με την οποία παραδίνονται  « άνευ όρων » στον ελληνικό στρατό 1.000 Τούρκοι αξιωματικοί, 32.000 οπλίτες και 108 πυροβόλα ». (…)

–  Επίτομη ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912 – 1913 Τ.Β.

Γενικό Επιτελείο Στρατού. Διεύθυνση ιστορία Στρατού

Σελ.187  (…) « Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, πέρα από την εξουδετέρωση κάθε σοβαρής τουρκικής αντιστάσεως στην  Ήπειρο και την κυρίευση σημαντικού πολεμικού υλικού, είχε πρώτιστα σοβαρή επίδραση στο ελληνικό γόητρο, το οποίο μετά και από την επιτυχία αυτή εξυψώθηκε διεθνώς ».

Ο Εσάτ Πασάς

Ο Εσάτ πασάς (1862 – 1952) γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γιάννινα. Ήταν απόγονος της ξακουστής ελληνικής οικογένειας των Γλυκήδων, από το χωριό Γλυκή της Παραμυθιάς. Είχε όμως και ζαγορίσια καταγωγή από το χωριό Μπούλτζη¹, τη σημερινή Ελάτη ;

Ο πατέρας του Mehmet Ermin Efendi  χρημάτισε δήμαρχος στην πόλη των Ιωαννίνων.

Το 1890 αποφοίτησε από τη στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου.

Το 1912 – 1913 ως  αρχιστράτηγος των τουρκικών στρατιωτικών δυνά-μεων, υπερασπίστηκε την πόλη των Ιωαννίνων από τις επιθέσεις του ελληνικού στρατού.  Όταν όμως διαπίστωσε ότι όλα τα τουρκικά οχυρά έπεσαν στις ένοπλες ελληνικές δυνάμεις, για να σώσει  την πόλη από την ολοκληρωτική καταστροφή και να σταματήσει την αιματοχυσία, απευθύνθηκε στους προξένους της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Ρουμανίας και της Αυστροουγγαρίας, καθώς και στο Μητροπολίτη Γερβάσιο για την παράδοση της πόλης.  Στις 20 Φλεβάρη 1913 και ώρα 23.00 δύο (2) Τούρκοι αξιωματικοί συνοδευόμενοι από τον Επίσκοπο Δωδώνης επέδωσαν στο ελληνικό στρατηγείο επιστολή του Εσάτ πασά και των προξένων για την άνευ όρων παράδοση των τουρκικών δυνάμεων και της πόλης των Ιωαννίνων. Σύμφωνα με τις επιστολές αυτές στις 04. 30 της 21 Φλεβάρη 1913 υπογράφτηκε το σχετικό Πρωτόκολλο. Από την ώρα αυτή η πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα Ιωάννινα, ήταν  ελεύθερα, ελληνικά !!

Στις 2 Δεκεμβρίου του 1913 ο Εσάτ πασάς αναχώρησε από την Αθήνα για την Κωνσταντινούπολη.

Στις 10 Δεκεμβρίου διορίστηκε αρχηγός του Τρίτου Σώματος στρατού στην Καλλίπολη. …

Και  το 1952 απεβίωσε στην Κωνσταντινούπολη.


  1. Το 1934 o Εσάτ πασάς ονομάστηκε  Mehmet Esat Bülkat

–  Ηπειρωτική Εστία (περιοδικό) , Φεβρουάριος 1961, τ. 106, σελ. 131

(…)  Δεν έμοιαζε (ο Εσσάτ πασάς) ούτε κάν τους συμπολίτες του Τουρκογιαννιώτες. Τα ευγενικά του χαρακτηριστικά, το ρόδινο λεπτό του δέρμα πρόδιναν τη ζαγορίσια καταγωγή του. Απόγονος της αρχοντικής γιαννιώτικης οικογενείας των Γλυκήδων, των ξακουστών τυπογράφων της Βενετιάς και με άλλους προγόνους στην αριστοκρατική Μπούλτζη του Ζαγοριού, μπορούσε να γίνει σαν εξωμότης, σκληρός για τα Γιάννινα τύραννος, όπως και άλλοι Τουρκογιαννιώτες. Αλλά δεν το θέλησε. Κι όταν ο Κεμάλ ανάγκαζε τους Τούρκους να πάρουν και από ένα επίθετο, ο Εσσάτ προτίμησε το Μπουλζιάτ Γιάνγιαλη (Εσσάτ __ __ ) για να τιμήσει τις γενέτειρες των προγόνων του. Αν ήθελε, το λίγο καλαμπόκι που μοίραζαν στους Χριστιανούς, θα το έδινε στους στρατιώτες, που πεινούσαν. Δεν το έκανε, αν και τους έβλεπε να βγάνουν ρίζες στα χωράφια και να τις μασούν ωμές. Χριστιανοί είδαν Τούρκους στρατιώτες, φυγά-δες του μετώπου να τριγυρίζουν στα σφαγεία για να βρουν κανένα πεταμένο παχύ έντερο, να το ξεπλύνουν πρόχειρα στο νερό της λίμνης και να το καταπιούν ωμό.

Ο Θεός ας αναπαύσει τη χριστιανική ψυχή του μωαμεθανού Εσσάτ που μπόρεσε και ξεχώρισε το χριστιανικό καθήκον από το στρατιω-τικό. Διαφορετικά οι Γιαννιώτες Χριστιανοί δε θα ζούσαν για να χειροκροτήσουν στις 21Φεβρουαρίου τους ελευθερωτές αδελφούς τους, κι ούτε θα δοκίμαζαν την ανεκλάλητη χαρά της λευτεριάς »

–   Αντιστρατήγου Θεόδωρου Πάγκαλου (ό.α), σελ. 260

(…) « Φόρος τιμής ιδία οφείλεται εις τους υπερόχους αρχηγούς του στρατού εκείνου Εσσάτ και Βεχήπ, οίτινες ήσαν οι οργανωταί και εμπνευσταί της θαυμασίας εκείνης αντιστάσεως. Οι δύο ούτοι στρατηγοί κατήγοντο εξ Ελληνικής οικογενείας των Ιωαννίνων εξισλαμισθείσης (οικογένεια Γλυκά). Ομίλουν απταίστως την Ελληνικήν και ησθάνοντο θερμήν αγάπην δια την Ελλάδα ».

–  Το Βήμα (εφημερίδα), 23 Φλεβάρη 1953, σ. 5  (Μπόκα Ευάγγελου)

Το ξίφος του Εσάτ πασά.

Μετά την παράδοση των Ιωαννίνων όλοι οι αιχμάλωτοι Τούρκοι, 1.000 αξιωματικοί και 32.000 στρατιώτες,  μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Εκεί ο Εσάτ πασάς μέχρι την αναχώρησή του για την Κωνσταντινούπολη, 2 Δεκεμβρίου 1913, φιλοξενήθηκε στο σπίτι του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου. Φεύγοντας για την Τουρκία,  εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την καλή φιλοξενία και χάρισε στον Πάγκαλο το προσωπικό του ξίφος. Το ξίφος αυτό  σήμερα φυλάσσεται στη συλλογή του εγγονού του στρατηγού,  Θεόδωρου Πάγκαλου, (πολιτικού του ΠΑΣΟΚ)

( Βλ. Πρωινά Νέα, (εφημερίδα), Ιωάννινα 08. Ιουλίου 2011 « Το ξίφος του Εσσάτ πασά …», του Φιλήμονα Καραμήτσου )

Λιθογραφία (7)   « ….1)  ΔΑΦΩΝΟΣΤΕΦΗΣ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, 2)  ΕΣΑΤ ΠΑΣΣΑΣ 3) ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ ΒΕΗΠ ΜΠΕΗΣ ….  8.) ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΔΑΓΚΛΗΣ  9)  Ο ΜΕΡΑΡΧΟΣ ΜΟΣΚΟΠΟΥΛΟΣ ( Ο ΕΝΕΡ-ΓΗΣΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΦΑΛΑΓΓΙΣΙΝ ΤΟΥ ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ 10)  Ο ΕΠΙΤΕΛΑΡΧΗΣ ΔΟΥΣΜΑΝΗΣ  11) ΚΑΛΛΙΝΙΣΚΟΣ  12)  ΜΕΤΑΞΑΣ  130 ) ΠΑΡΑΣΚΕΥ-ΟΠΟΥΛΟΣ  14)  Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ   »

Ο Λορέντζος Μαβίλης (1860-1912)

             Ο  θάνατος του ποιητή Λορέντζου Μαβίλη  

Η πολιορκία των Ιωαννίνων άρχισε τον Οκτώβριο του 1912 από όλα τα σημεία του ορίζοντα. Στις 28 Νοεμβρίου του  ιδίου έτους ο Λορέντζος Μαβίλης, εθελοντής στο σώμα των Γαριβαλδινών², πολεμούσε ενα-ντίον των Τούρκων στο ύψωμα Δρίσκο, ανατολικά των Ιωαννίνων. Εκεί τον βρήκε μια σφαίρα του εχθρού και του τρύπησε τα δύο μάγου-λα, καταστρέφοντας και πολλά από τα δόντια του. Αιμόφυρτο, ενώ τον μετέφεραν στο πρόχειρο νοσοκομείο, τον βρήκε και δεύτερη σφαίρα στο  στόμα και τον άφησε νεκρό. Λίγο προτού πεθάνει αναφώνησε τα τελευταία του λόγια:

« Επερίμενα πολλές τιμές από τούτον τον πόλεμο, αλλά όχι και την τιμή να θυσιάσω τη ζωή μου για την Ελλάδα μου ».

Μετά το θάνατό του οι Γαριβαλδινοί σε στάση προσοχής τον αποχαιρέτισαν στρατιωτικά³…


2. Γαριβαλδινοί :   Σώμα εθελοντών στρατιωτών, που ίδρυσε ο  Ιταλός Γαριβάλντι το 1862. Οι Γαριβαλδινοί βοηθούσαν τους λαούς που επεδίωκαν να αποκτήσουν  την ελευθερία τους.  Στην Ελλάδα για πρώτη φορά  έλαβαν μέρος το 1897 με 800 άντρες.

3. Palmografos. com :  Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης και ο ηρωικός του θάνατος – του Τάσου Κοντογιαννίδη.


–   Το Βήμα (εφημερίδα), Σάββατο 23 Φεβρουαρίου 1953, σελ.5

Ο Λορέντζος Μαβίλης (1860 – 1912)

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε το 1860 στην Ιθάκη. Ο παππούς του, από τον πατέρα του, ήταν ισπανικής καταγωγής. Μεγάλω-σε στην Κέρκυρα. Σπούδασε στη Γερμανία. Το 1890 με τη διατριβή του για το βυζαντινό χρονογράφο Σκυλίτση αναγορεύτηκε διδάκτορας φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Erlangen της Βαυαρίας Η μητέρα του Ιωάννα Σούφη ήταν ανιψιά του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Αγωνίστηκε για την απελευθέρωση της Κρήτης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Το 1910 εξελέγη βουλευτής Κερκύρας με το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου. Υπερασπίστηκε  τη Δημοτική γλώσσα. Δημοσίευσε πολλά ποιήματα σε διάφορα περιοδικά, χωρίς να εκδώσει κάποια συλλογή. Τα ποιήματά του εξέδωσε το 1915 ο Κ. Θεοτόκης.

               Ύμνος στον ήλιο της Ελλάδος              

Πατρίδα σαν τον ήλιο σου ήλιος αλλού δε λάμπε,

Πώς εις το φως του λαχταρούν η θάλασσα κι οι κάμποι,

πώς λουλουδίζουν τα βουνά, τα δάση  οι λαγκαδιές,

στέλνοντάς σου θυμίαμα μυριάδες μυρωδιές !

Αφρολογούν οι ρεματιές και λαχταρίζει  η λίμνη,

χίλιες πουλιών λαλιές  ηχούν, της ομορφιάς σου ύμνοι.

Σ’ άπειρ’ αστράφτουν χρώματα, παντού, λογής λογής,

Του αγέρος  τα πετούμενα, τα σερπετά της γης.

Κι αυτός σηκώνει το ελαφρό της καταχνιάς μαγνάδι,

η κάθε στάλα από δροσιά γυαλίζει σαν πετράδι,

η κάθ’  αχτίδα του σκορπά με την αναλαμπή

χαρά, ζωή και δύναμη,  κι ελπίδα, όπου κι αν μπει. (… )

                                                              Λορέντζος Μαβίλης

(Από τη μεγάλη σχολική  ανθολογία του Ευάγγελου Πεντέα, σελ.57)

Ο παπα- Φώτης κλείνει τα μάτια του νεκρού Λορέντζου Μαβίλη.
(Φωτό : Palmografos. Com. Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης …)

             –   Ηχώ του Λονδίνου (εφημερίδα), 1912 :

(10) « Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος μετά του στρατηλά-του νικητού Διαδόχου και του γενναίου στρατού μας, συντρίβων τα δεσμά και αποδίδων την ελευθερίαν εις τας υποδούλους αδελφάς μας » (σ.σ. ΗΠΕΙΡΟ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΗ )

// ]]>

Βιβλιογραφία

–   Ηχώ του Λονδίνου (εφημερίδα), 1912 :

–  Θεόδωρου Πάγκαλου « Τα Απομνημονεύματά μου», Τ.Α  1897-1913, Αθήναι 1950    

–  Το Βήμα (εφημερίδα), 23 Φλεβάρη 1953, σ. 5  (Μπόκα Ευάγγελου)

–  Ηπειρωτική Εστία (περιοδικό) , Φεβρουάριος 1961, τ. 106

–  Επίτομη ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912 – 1913 Τ.Β.

–  Γενικό Επιτελείο Στρατού.  Διεύθυνση ιστορία Στρατού

–  Πρωινά Νέα, Ιωάννινα,:  08. Ιουλίου 2011 (Φιλήμων Καραμήτσος)

–   Η εφημερίδα Στόχος, Ιωάννινα,21.02.2011

–  Palmografos. com :  Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης και ο ηρωικός του θάνα-τος – του Τάσου Κοντογιαννίδη.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Θεσπρωτική την  25.01.2013, σελ. 8,   με μικρές αλλαγές και  χωρίς τις δύο (2) λιθογραφίες )

ΜΕΡΟΣ Β’

Ο Βενιζέλος στην πρώτη γραμμή του μετώπου
Το 1912 – 1913 Πρωθυπουργός και Υπουργός Στρατιωτικών της Ελλάδας ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Επειδή οι στρατιωτικές επιχειρήσεις για την κατάληψη των Ιωαννίνων παρουσίαζαν στασιμότητα, επισκέφτηκε στα μέσα του Γενάρη του 1913 μαζί  με τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο, υπεύθυνο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, την πρώτη γραμμή του Μετώπου¹, τα Οχυρά του Μπιζανίου.


  1. α. Παρασκευόπουλου Λεωνίδα : « Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912 – 13 », εκδόσεις Καστανιώτη 1998.

       β. Γεώργιου Ρούσου : « Νεώτερη Ιστορία  του Ελληνικού Έθνους  1826 – 1924 », Αθήνα 1976, Τ.Ε΄., σελ. 362 – 364


Τα οχυρά του Μπιζανίου

Το υψόμετρο του Μπιζανίου βρίσκεται περίπου 15 χιλ. νότια της πόλης των Ιωαννίνων. Έχει σχήμα πεταλοειδές και περιβάλλεται από φυσικά βραχώδη υψώματα.  Πάνω στο υψόμετρο αυτό ο Γερμανός στρατηγός  Colmar von der Goltz κατασκεύασε οχυρωματικά έργα, τα οποία  ονομά-στηκαν Οχυρά του Μπιζανίου. Στην κατασκευή τους  συμμετείχε ως μηχανικός και ο Zigmount Mineiko πολωνικής καταγωγής. Την κόρη του Mineiko, Σοφία, παντρεύτηκε ο Γεώργιος Παπανδρέου και από το γάμο αυτόν γεννήθηκε ο Ανδρέας, ο μετέπειτα αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και Πρωθυπουργός της Ελλάδας.

–  Ιστορία του Ελληνικού  έθνουςεκδοτική Αθηνών,  Τ. 1Δ, σελ. 303

« Ο ορεινός όγκος του Μπιζανίου  που δέσποζε σε όλα τα περάσματα που οδηγούν από τα νότια στα Ιωάννινα, αποτελούσε από τη φύση του εξαιρετικά ισχυρή αμυντική τοποθεσία, που επιπλέον είχε ενισχυθεί πρόσφατα με πέντε μόνιμα πυροβολεία, κατασκευασμένα κάτω από την επίβλεψη της γερμανικής οργανωτικής αποστολής του τουρκικού στρατού, στις θέσεις Γαρδίκι, Σαδοβίτσα, Βοδιβίτσα, Μεγάλο Μπιζάνι και Καστρίτσι, ενώ πρόχειρα πυροβολεία είχαν στηθεί στην Τσούκα, στον ΄Αγιο Νικόλαο και στη Μανωλιάσα, στα δυτικά του δρόμου από την Πρέβεζα στα Ιωάννινα. Ο Εσάτ πασάς είχε διαθέσει 906 πυροβολητές, ως μόνιμη φρουρά του Μπιζανιού για να χειρίζονται τα 112 τοπομαχικά πυροβόλα διαφόρων διαμε-τρημάτων, που είχαν ταχθεί εκεί ».

–  Αθανάσιου Τσεκούρα : « Αναμνήσεις από του 98ου υψώματος (12.626Α), Ηπειρωτική Εταιρεία Αθηνών,  1979 » (Απόσπασμα. από το Διαδύκτιο)

«  ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΤΟΥ ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ
Πρόκειται για απόρθητα φρούρια των Τούρκων που βρίσκονται στην κορυφή του λόφου του Μπιζανίου.

Κατασκευάστηκαν υπό την εποπτεία του Γερμανού στρατάρχη Γκόλτς (VON DER GOLTZ) κατά τα έτη 1909 -1912 αλλά και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Προφανώς οι Τούρκοι ανέμεναν τον πόλεμο αυτό και είχαν λάβει τα μέτρα τους.

Το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα τα οχυρά είναι το μπετόν – αρμέ. Είναι σε ημικυκλική τροχιά. Είναι δε αθέατα από την πλευρά που πρόκειται να δεχθούν επίθεση, εκτός από το στόμιο των πυροβόλων που ήταν ορατό. Ο πυροβολητής είναι καλυμμένος και μόνο όταν πρόκειται να σκοπεύσει βγάζει το κεφάλι του. Τα οχυρά βλέπουν και έχουν στραμμένα τα κανόνια προς τη νότια πλευρά, γιατί από εκεί περιμένουν επίθεση αλλά και μερικά προς ανατολάς. (…)

Δίκαια λοιπόν, και προπάντων λόγω της τέτοιας οχύρωσής του, το Μπιζάνι ονομάστηκε από όσους έλαβαν μέρος στα γεγονότα, φοβε-ρό, τρομερό, απόρθητο, ανδροφόνο άπαρτο κάστρο κ.τ.λ. Πληροφο-ρίες για τη θέση και τα σχέδια των οχυρών έδωσαν πολλοί Έλληνες πατριώτες και προπάντων ο υπολοχαγός του τουρκικού στρατού ομογενής μας ο Νικολάκης Μιζαντζιόγλου ο αλλιώς γνωστός Νι-κολάκης Εφέντης, πράγμα που του στοίχισε το μαρτυρικό του θάνα-το, όταν αποβιβάστηκε στη Σμύρνη μετά το τέλος του πολέμου ».

Ο Εσάτ Πασάς

Ο Εσάτ Πασάς γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1862. Ήταν απόγονος της εξισλαμισμένης ελληνικής χριστιανικής οικογένειας Γλυκήδων. Υπήρξε ελληνομαθέστατος.  Αποφοίτησε από  τη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Σπούδασε στην πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου. Εκεί ήταν συμμαθητής με το Διάδοχο Κωνσταντίνο, Αρχιστράτηγο  των ελλη-νικών δυνάμεων. Το 1913 ηγείτο των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμε-ων στα Γιάννινα. Στις 21 Φλεβάρη  του ιδίου έτους παράδωσε στο Διάδοχο Κωνσταντίνο την πόλη των Ιωαννίνων. Μετά το τέλος του πολέμου μετέβηκε στην Τουρκία. Εκεί, όταν ο Κεμάλ ανάγκασε τους Τούρκους να λάβουν και από ένα οικογενειακό επίθετο, ο Εσάτ πασάς, για να τιμήσει τη γενέτειρα των προγόνων του, προτίμησε το όνομα « Μπουλζιάτ Γιανγιαλή² » . Επισκέφτηκε ως απόστρατος πολλές φορές τα Γιάννινα. Απεβίωσε στις 2 Νοεμβρίου του 1952


2.  Ηπειρωτική Εστία (περιοδικό ) : έτος ΙΣΤ, Ιανουάριος, Φεβρουάριος,  Μάρτιος 1967, τεύχ. 177 – 178


–  Κώστα Φωτόπουλου :  «  Τα Γιάννινα ». Ηπειρωτική  Εταιρεία Αθη-νών, 1986.  (Αναδημοσίευση  από το Διαδίκτυο)

«  Γέννημα και θρέμμα της πόλεώς μας (ο Εσάτ Πασάς), Υπήρξε εξέχουσα μορφή, ήπιος, μειλίχιος μ’ ευγενικά αισθήματα, γενναίος και ιπποτικός. Στα Γιάννινα η αγαθή μνήμη του εξακολουθεί, να είναι πάντα ζωηρά. Μαζί με τα άλλα προσόντα του τα ψυχικά ήταν και η συμπεριφορά του σώφρων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πολιορκίας των Γιαννίνων. (…)

Όταν με χρόνια, απόστρατος πια ήρθε στα Γιάννινα ο Εσάτ, επισκέφτηκε τον τότε Στρατηγό μας, ο οποίος τον φίλεψε εγκάρδια. Του έδωκε μάλιστα και χάρτη επιτελικό ο Εσάτ με πολλές λεπτομέ-ρειες του Φρουρίου του Μπιζανίου που είχε οχυρώσει ο Γερμανός Φον Ντερ Γκολτς. Ένας Ηπειρώτης δημοσιογράφος στη Θεσσαλο-νίκη τον ρώτησε, αν ήταν στην απογραφή που είχε γίνει τις μέρες εκείνες,  και δήλωσε για μητρική γλώσσα και ποιο το επάγγελμα. Η απάντηση  :

– Μητρική γλώσσα η Ελληνική. Επάγγελμα : Πασιάς των Γιαννίνων.

–  Γιάννη Κ. Παπαϊωάννου : « Γεγονότα από τη νεώτερη ιστορία ». Ιωάννινα 2006  ( Αναδημοσίευση από το Διαδίκτυο )

«  Ο Εσάτ Πασάς είναι Τουρκογιαννιώτης καστρινός, ο οποίος λύνει την απορία σχετικά με την καταγωγή του, όταν ερωτάται από τον Γιαννιώτη μελετητή της πόλης κ. Σωτήρη Ζούμπο σε επίσκεψη του στα Γιάννινα το 1934.  Πρόγονος του Εσάτ πασά ήταν ένας από τους Τουρκομάνους της επιτροπής που πρωτοήρθαν στα Γιάννινα το 1379 με τον στρατηγό Γαζή Εβρενόζ  να παραλάβουν το κάστρο κι εγκατα-στάθηκαν στην συνοικία Τουρκοπάλουκο. Και πήρε για γυναίκα του τη χριστιανή Βασιλική της οικογένειας Γλυκήδων, αρπάζοντάς την από την εκκλησία του ταξιάρχου Μιχαήλ στο κάστρο, νύχτα των Χρι-στουγέννων ».

Η παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων
Στις 5 Οκτωβρίου του 1431 ο Σινάν Πασάς κατέλαβε ειρηνικά τα Γιάν-νινα. Στις 21 Φλεβάρη του  1913, μετά από σκλαβιά 480 χρόνων, ο Τουρκογιαννιώτης  Εσάτ Πασάς παράδωσε ειρηνικά την πρωτεύουσα της  Ηπείρου στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο.

–  Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου :  « ΄Ηπειρος », Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 698 – 700   :

« Ο διοικητής του στρατού της Ηπείρου αντιστράτηγος Κ. Σαπουν-τζάκης έφτασε στην  Άρτα στις 2 Οκτωβρίου του 1912. Το Γενικό Επιτελείο Στρατού είχε περιορίσει σε αμυντικό ρόλο το στρατό της Ηπείρου, λόγω της αδυναμίας του να καταλάβει τα οχυρά του Μπι-ζανίου παρά το γεγονός ότι από το Νοέμβριο του 1912 άρχισαν να μεταφέρονται ισχυρότατες δυνάμεις. Ο καθαρά αμυντικός ρόλος του ελληνικού στρατού της Ηπείρου έληξε στις 20 Οκτωβρίου του 1912. Μια μέρα αργότερα καταλήφτηκε η Πρέβεζα, και ακολούθησε η σφοδρότατη ελληνοτουρκική αντιπαράθεση  των Πέντε Πηγαδιών (23 – 30 Οκτωβρίου).  Στις 5 Νοεμβρίου ο Χιμαριώτης  οπλαρχηγός του μακεδονικού αγώνα Σπύρος Σπυρομίλιος, ο καπετάν Μπούας, αποβιβάστηκε  με εθελοντικά σώματα Κρητών και άλλων συμπατρι-ωτών του στη Χιμάρα και απελευθέρωσε ολόκληρη την περιοχή. Το Μέτσοβο αποτίναξε τον τουρκικό ζυγό στις 27 Οκτωβρίου και στις 23 Νοεμβρίου καταλήφθηκε το Συράκο. Ο αγώνας για την κατά-ληψη των Ιωαννίνων υπήρξε σκληρός και μακροχρόνιος.    (…)

Στις 23 Φεβρουαρίου καταλήφτηκε το Λεσκοβίτσι και την επομένη η Κόνιτσα (σ. σ. και η Παραμυθιά³ ). Στις 27 του ιδίου μήνα απελευθερώθηκε η Πρεμετή, ενώ ήδη οι κάτοικοι του Μαργαριτιούτης Πάργας  και των Φιλιατών γνώριζαν και πάλι τη λευτεριά. Στις 3 Μαρτίου  « Απόσπασμα Αχέροντος »   μπήκε στους Αγίους Σαράντα.  Την ίδια μέρα τμήματα της 8ης Μεραρχίας εισέδυσαν στο Αργυρόκαστρο και στην Κλεισούρα, ενώ άλλα κατέλαβαν το Δέλβινο, ύστερα από αίτηση των κατοίκων του. Στις 6 Μαρτίου ο ελληνικός στρατός έφτασε στο Τεπελένι  ».   


3. Βασίλη Κραψίτη : « Ιστορία της Παραμυθιάς », Αθήνα 1991, σελ. 246


–  Διονυσίου  Κόκκινου :   « Ιστορία της νεώτερης Ελλάδος », Μέλισσα 1971, Τ. 3ος , σελ. 1016

            «  Τη νύχτα της 20ής προς την 21ην Φεβρουαρίου ο Εσάτ Πασάς εδήλωνεν ότι επιθυμεί να παραδοθεί.  Δύο δε ώρας βραδύτερον  ήρ-χοντο εις το εν Εμίν Αγά στρατηγείον δύο Τούρκοι αξιωματικοί και ο πρωτοσύγκελος της μητροπόλεως των Ιωαννίνων. Ο εχθρικός στρατός ήτο ήδη αιχμάλωτος πολέμου, το δε ελληνικό στρατόπεδο επανηγύριζε δια την νίκην. Μετ’ ολίγας ώρας υπεγρά-φετο το προτόκολλον της ποραδόσεως, κατά το οποίο το φρούριον των Ιωαννίνων παρεδίδετο εις τον ελληνικόν στρατόν, ο δε στρατός ανερχόμενος εις 32.000 άνδρας θα εθεωρείτο αιχμάλωτος πολέμου. Το πρωτόκολλον τούτο έχει ως εξής :  

                      

«  Π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο ν   

Μεταξύ των υπογεγραμμένων Λοχαγού Μεταξά(4) και Λοχαγού Στρατηγού πληρεξουσίων  της Α.Β.Υ. του αρχιστρατήγου του Ελληνικού Στρατού Μακεδονίας και Ηπείρου και του Βεχήπ Βέη (5) Αντ/χου και Διοικητού της οχυρωμένης τοποθεσίας των Ιωαννίνων ανακοινώθησαν τα εξής :  

1)   Η οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων παραδίδεται εις τον Ελληνικόν Στρατόν.  

2)  Τα στρατεύματα άτινα ευρίσκονται σήμερον εις την οχυρω-μένην τοποθεσίαν  παραδίδονται ως αιχμάλωτα πολέμου.

3)  ΄Απαν το υλικόν πολέμου, όπλα, σημαίαι και ίπποι ανή-κοντα εις τον στρατόν θα παραδοθώσιν εις τον Ελληνικόν στρατόν εις οίαν κατάστασιν ευρίσκονται σήμερον.

4)  Πάντες οι αξιωματικοί, στρατιώται, τραυματίαι και ασθε-νείς υπαχθήσονται εις τον νόμον του πολέμου .

                                     Ιωάννινα 6.3.1913 (νέα ημερομηνία)

                                    21.12.1328 (Τουρκική  ημερομηνία)  

                            ΒΕΧΗΠ, Ι. ΜΕΤΑΞΑΣ, Ξ.ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ  “

Ο Διάδοχος εισήλθεν εις την πόλιν την επομένην, 22 Φεβρουαρίου, εν μέσω θριαμβευτικής ατμοσφαίρας.

Προς προϋπάντησιν του Κωνσταντίνου μετέβη ο εν τω μεταξύ διορισθείς στρατιωτικός διοικητής Ιωαννίνων Σούτσος,  επί κεφαλής ίλης. Οι πρόξενοι της Γαλλίας, Ρωσίας, Αγγλίας, Αυστρίας, Ιταλίας, Ρουμανίας, ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Γερβάσιος, οι επίσκοποι Δωδώνης και Περιστεράς μετείχον εις την υποδοχήν. Και ενώ αερο-πλάνον με πιλώτον τον Αδαμίδην διέγραφε κύκλους υπεράνω της πόλεως και ερίπτοντο κανιοβολισμοί θριάμβου, ο νικητής Στρατη-λάτης εισήρχετο εις την πόλιν ».


4. Λοχαγού Μεταξά : (σ.σ.) Ο Ιωάννης Μεταξάς (1871 – 1941). Ο Ι. Μ. εγκαθίδρυσε στις τέσσερις Αυγούστου του 1936 τη δικτατορία στην Ελλάδα και στις 28 Οκτωβρίου του  1940 απηύθυνε στην Ιταλία του Μουσολίνι.το Ιστορικό ΟΧΙ .

5. Βελήχ Βέη : (σ.σ.) Αδελφός του Εσάτ Πασά


Ο Νικολάκη Εφέντης

Ο Νικολάκη Εφέντης ήταν  Έλληνας Χριστιανός. Γεννήθηκε στην  Ά-γκυρα.  Εκεί κατοικούσαν οι γονείς του και οι πέντε αδελφές του. Από-φοίτησε από το Ζωγράφειο Γυμνάσιο της Κωνσταντινούπολης. Εισήλθε στις τάξεις του τουρκικού στρατού. Σπούδασε μηχανικός στο Μόναχο. Συμμετείχε στην κατασκευή των οχυρών του Μπιζανίου. Κατά τη διάρ-κεια της πολιορκίας τους από τον Ελληνικό στρατό, παράδωσε  στο ελ-ληνικό Στρατηγείο τα σχέδια κατασκευής τους. Μετά την πτώση των Ιωαννίνων συνελήφθηκε αιχμάλωτος. Μαζί με όλους τους άλλους Τούρ-κους αιχμαλώτους μεταφέρθηκε στην Τουρκία. Εκεί, όταν έγινε γνωστό ότι παράδωσε στον ελληνικό στρατό τα σχέδια κατασκευής των οχυρών του Μπιζανίου, πέρασε από στρατοδικείο, καταδικάστηκε σε θάνατο και μετά από πολλά βασανιστήρια τον κρέμασαν στη Σμύρνη.

 Ζωσιμάδες : (Περιοδικό, τεύχος 2ο ) , σελ. 46 – 47  (Ανατύπωση από το βιβλίο του Αθανάσιου Τσεκούρα  (ό.π.)  :

«  Η μοίρα του Νικολάκη Εφέντη

(…)  Ένα πρωί βλέπω και μπαίνουν μέσα (στο μαγαζί μου) οι τρεις Επιτελικοί του Στρατού μας. Ο Δουσμάνης, ο Εξαδάκτυλος κι ο Μεταξάς. Τους έφερε ο Θεοδωρίδης.

–  Θέλουμε το Νικολάκη Εφέντη, μου λεν, τον γυρεύει ο Διάδοχος. Πού μπορούμε να τον ειδοποιήσουμε;

–  Δεν τον είδα καθόλου, τους απαντώ, θα κοιτάξω όμως να τον βρω και θα του πω την παράκλησή σας. ΄Εφυγαν.

Σε λίγο να σου κι ο Νικολάκης. Κούτσαινε ελαφρά. Τον είχε χτυπήσει στο πόδι βλήμα οβίδας.

–  Σε γυρεύει ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, του λέω.  Θέλει να σ’ ευχα-ριστήσει για τη μεγάλη βοήθεια, που μας έδωσες στο Μπιζάνι και να σε ρωτήσει σαν τι καλό θα ήθελες να σου κάνει.

–  Δεν θέλω τίποτε ! μου απαντά, αφού σκέφτηκε  λίγο. Έχω γονείς και πέντε αδελφές στην ΄Άγκυρα. Τι θα γίνουν, άμα το μάθουν οι Τούρκοι; Το μόνο που θέλω, είναι να με πιάσουν κι εμένα αιχμά-λωτο πολίτη κι όταν υπογραφεί ειρήνη να επιστρέψω στους δικούς μου. Μου φτάνει η ικανοποίηση, που αισθάνομαι για την υπηρεσία που πρόσφερα κι εγώ στην αγαπημένη μου πατρίδα.

–  Μήπως σου χρειάζονται χρήματα; Τον ερωτώ.

– Όχι! Τι να τα κάμω;  Έχω να λάβω τόσους μισθούς ! Μου φτάνουν. Κι αυτά πού να τα ξοδέψω;  (…)  

Έτσι κι έγινε. Μόλις υπογράφηκε η ειρήνη, οι Τούρκοι αξιωματικοί με τον Εσάτ Πασά – μαζί κι ο Νικολάκη Εφέντης – γύρισαν στην πατρίδα τους. Εκεί ο Νικολάκη Εφέντης, ο ήρωας του Μπιζανιού, πλήρωσε ακριβά την υπηρεσία, που πρόσφερε στην πραγματική του Πατρίδα, την Ελλάδα.

Οι Τούρκοι έμαθαν ότι αυτός είναι εκείνος, που είχε δώσει στο Ελληνικό Στρατηγείο τα σχέδια του οχυρού του Μπιζανιού και τον τιμώρησαν πολύ αυστηρά. Τον πέρασαν από Στρατοδικείο. Τον καταδίκασαν σε θάνατο  – για Εθνική προδοσία – και τον κρέμασαν στη Σμύρνη, ύστερα από φοβερά βασανιστήρια. Την ίδια τύχη είχε και η οικογένειά του – ο πατέρας του, η μητέρα του και οι πέντε αδελφές του. Τους σκότωσαν όλους ως προδότες »

         

Ο Εσάτ Πασάς (Φ. Α.ΥΠ.ΕΞ)

Βιβλιογραφία                                 

–  Ιστορία του Ελληνικού  Έθνουςεκδοτική Αθηνών,  Τ. 1Δ

.  Ηπειρωτική Εστία (περιοδικό ) : έτος ΙΣΤ, Ιανουάριος, Φεβρουάριος,  Μάρτιος 1967τεύχ. 177 – 178

–  Διον. Κόκκινου :   «Ιστορία της νεώτερης Ελλάδος »,Μέλισσα 1971, Τ. 3ος

–  Γεώργιος Ρούσος : « Νεώτερη Ιστορία  του Ελληνικού Έθνους  1826 – 1924 », Αθήνα 1976, Τ. Ε΄.

–  Αθανάσιου Τσεκούρα : «  Αναμνήσεις από του 98ου υψώματος (12.626Α), Ηπειρωτική Εταιρεία Αθηνών,  1979 »

–  Κώστα Φωτόπουλου :  «  Τα Γιάννινα », Ηπειρωτική Εταιρεία Αθηνών, 1986

–  Βασίλη Κραψίτη : « Ιστορία της Παραμυθιάς », Αθήνα 1991

  Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου :  « ΄Ηπειρος », Θεσσαλονίκη 1992

–  Λεωνίδα Παρασκευοπούλου : « Βαλκανικοί πόλεμοι 1912 – 13», εκδόσεις Καστανιώτη, 1998

– Γιάννη Κ. Παπαϊωάννου : « Γεγονότα από τη νεώτερη ιστορία ». Ιωάννινα 2006

– Ζωσιμάδες : Περιοδικό, Τεύχος 2ον   

   Δημοσιεύτηκε στις  25.01,13 (Θεσπρωτική)

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *