Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
Το Πόποβο
Το Πόποβο, σήμερα ονομάζεται Αγία Κυριακή, ανήκει στο Δήμο του Σουλίου και εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Παραμυθιάς. Βρίσκεται ανατολικά της Παραμυθιάς, σε απόσταση 11 χιλ. και επί της επαρχιακής οδού Παραμυθιάς – Τύρια. Συνορεύει με τα χωριά Πετούσι και Καταμάχη.
(1) Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του ιατρού Δρ. Κωνσταντίνου Χαρίση Παπαφώτη.
Είναι ορεινό χωριό και το 2013 κατοικούνταν το χειμώνα μόνο από τρεις οικογένειες. Πριν το 1945 ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής, αριθμώντας 200 οικογένειες. Οι κάτοικοί του ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομεία και την ξυλεία. Επειδή υπήρχε μόνο η πηγή της Παναγίας, πολλά σπίτια είχαν στις αυλές τους πηγάδια. Οι γυναίκες ύφαιναν στους αργαλειούς υφαντά, κυρίως βελέντζες και έραβαν κάπες άσπρες και μαύρες τις οποίες πουλούσαν στο λάμποβο της Παραμυθιάς. Επίσης έκοβαν καυσόξυλα στα πλάγια και τα μετέφεραν φορτωμένες ή με τα ζώα προς πώληση επίσης στην Παραμυθιά, από την οποία με τα χρήματα που εισέπρατταν αγόραζαν για το σπίτι ό,τι είχαν ανάγκη, όπως ρύζι, αλάτι, μακαρόνια και ό,τι άλλον είχαν ανάγκη.
(2) Τη φωτογραφία μου την έστειλε ο Δρ. Κωνσταντίνος Παπαφώτης (όπως ανωτέρω)
Στο Πόποβο κατοικούσαν πολλές και μεγάλες φάρες, οι οποίες είχαν μετοικήσει εδώ από άλλα μέρη και όλες ήταν κτηνοτροφικές. Τέτοιες φάρες ήταν :
Οι Νταναίοι, οι Βερμπαίοι, οι Κατσιαίοι, οι Σακαρελαίοι, οι Κουρταίοι, οι Γκατζιαίοι, οι Ρουμπαίοι, οι Τελελαίοι και άλλες. Ανάμεσά τους δημιουργούνταν πολλές φορές τέτοιες έχθρες ώστε κατέληγαν σε δολοφονίες.
Στον καιρό της Τουρκοκρατίας ήταν το μεγαλύτερο χωριό, ευρισκόμενο επί του δρόμου που συνέδεε τα Γιάννενα με την Παραμυθιά, το Μαργαρίτι και την Πάργα. Γι’ αυτόν το λόγο, όταν τα τούρκικα στρατεύματα εξεστράτευαν από τα Γιάννενα για την Τσαμουριά, στάθμευαν στο Πόποβο το οποίο λεηλατούσαν και φόνευαν τους άνδρες του. Η ιστορία του στην περίοδο αυτή είναι μεγάλη και έχει γραφεί από τους Ποποβίτες συγγραφείς. Περισσότερα σε επόμενες συνέχειες.
Το 1785 το Πόποβο από Κεφαλοχώρι έγινε σιγά σιγά τσιφλίκι των Προναίων, αγάδων της Παραμυθιάς.
Στους αγώνες για την απελευθέρωση της Ηπείρου (1912 -1913) συμμετείχε με ειδικό εθελοντικό Σώμα με αρχηγό τον Ποποβίτη Νικόλα Κουτούπη
Το 1919 αναγνωρίστηκε ως κοινότητα.
Το 1928 ( Αύγουστο) μετονομάστηκε σε Αγία Κυριακή, επειδή το όνομά του ήταν σλαβικής προέλευσης.
Στην περίοδο της Κατοχής (1941-1944) δημιουργηθηκε ειδικός Λόχος με το όνομα « Λόχος του Ποπόβου » (τ.Γ.Ν.Ζ. σ.54)
– Σπύρου Μουσελίμη : « Το Πόποβο », Γιάννινα 1970, σελ. 9 :
« Η λέξη « Πόποβο » είναι σλάβικη και ονομάστηκε έτσι από το όνομα του προεστού του χωριού Παπα – Νικόλα ( Ποπ – παπάς. Πόποβο χωριό του παπά »
Από το Πόποβο κατάγονταν :
– Οι πολιτικοί : Νικόλαος Αθανασίου και ο Θωμάς Κούρτης.
– Οι συγγραφείς : Σπύρος Μουσελίμης, Νικόλαος Ζιάγκος, Ζαρκάδης Δημήτριος, Τελέλης Γεώργιος, Ζαρκάδης Ιωάννης, ί.κ.ά. .
– Ο ιατρός Σπύρος Κούρτης που για δεκαετίες ολόκληρες και μάλιστα τόσο κατά τη διάρκεια του Β΄. παγκοσμίου πολέμου όσο και του εμφυλίου, θεράπευε ασθενείς και τραυματίες ανεξαρτήτου θρησκεύματος και εθνικότητας.
Μετά το 1945 οι κάτοικοι του Ποπόβου εγκατέλειψαν τις εστίες τους και εγκαταστάθηκαν στην Παραμυθιά, στη Μαζαρακιά, στην Πέρδικα, στα Σύβοτα και σε άλλα χωριά και πόλεις της Θεσπρωτίας.
΄Ετσι επαληθεύτηκε η προφητεία του Πάτρο Κοσμά, ο οποίος κατά την επίσκεψή του στο Πόποβο είχε πει :
« ΄Οταν τ’ άλλα χωριά θα χαλάν, το Πόποβο θα φτιάχνεται.
Κι όταν τ’ άλλα χωριά θα φτιάχνονται, το Πόποβο θα χαλάει ».
(3) Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Καρυωτίτη Βασιλείου Ευαγγέλου Κούρτη Ληξίαρχου στη Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αχέροντα.
Οι εκκλησίες του Ποπόβου
- Ο Αριστοτέλης Ράφτης (Ποποβίτης)
Ο Αριστοτέλης ράφτης (Ποποβίτης) γεννήθηκε στο Πόποβο. Γονείς του ήταν ο Γεώργιος Ράφτης και η Αθηνά το γένος Γεωργίου Κούρτη. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο χωριό του. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Παραμυθιάς και τη Σχολή Εργοδηγών Ιωαννίνων. Υπήρξε υπάλληλος του ΟΤΕ. Από το 2005 είναι συνταξιούχος και μόνιμα ζει μαζί με τη σύζυγό του στο Πόποβο και στο ανακαινισμένο πατρικό του σπίτι.
Σχετικά με το Πόποβο του χθες και του σήμερα (2016) αφηγείται :
« Το Πόποβο παλιά ήταν μεγάλο χωριό. Είχε δύο εκκλησίες, δύο παπάδες και δύο νεκροταφεία. Η εκκλησία της Αγίας Κυριακής βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και της Παναγίας στο μαχαλά της Ράχης. Στην πρώτη εκκλησία λειτουργούνταν το μισό χωριό και στην άλλη το υπόλοιπο. Το Πόποβο γιορτάζει κυρίως την Αγία Παρασκευή, 26 Ιουνίου, αν και στο χωριό δεν υπάρχει εκκλησία ή σκήτη που να τιμάται στη μνήμη της. Πριν από χρόνια, όταν πρόεδρος στο Πόποβο ήταν ο Βασίλης Κούρτης (σ.σ. αδερφός του αείμνηστου γιατρού Σπύρου Κούρτη), ήρθε στο πανηγύρι ο Νομάρχης της Θεσπρωτίας Βλαχοσωτήρας. Προτού καθίσουν στο τραπέζι, ο Νομάρχης είπε στον πρόεδρο :
– Πρόεδρε, δεν πάμε πρώτα να ανάψουμε ένα κερί στην Αγία Παρασκευή;
– Δεν έχουμε εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.
– Και πώς γιορτάζετε χωρίς εκκλησία;
– Παλιά υπήρχε στην κορυφή του χωριού ένα μικρό εικόνισμα που ήταν αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή. Σήμερα έχει καταστραφεί.
– ΄Ελα αύριο στην Ηγουμενίτσα να σού δώσω διακόσιες (200.000) χιλιάδες δραχμές για να φτιάξετε εκκλησία στην Αγία Παρασκευή.
Πράγματι την άλλη μέρα ο πρόεδρος πήγε στο Νομάρχη, πήρε τις διακόσιες (200.000) χιλιάδες δραχμές και σιγά σιγά έφτιαξε στην πλατεία του χωριού την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.
Πριν από χρόνια ο συγχωριανός μας Αναστάσιος Βέρμπης χειροτονήθηκε παπάς στην Αγία Κυριακή του χωριού μας. Ο σεβάσμιος αυτός ιερέας καθιέρωσε να γιορτάζουμε τον εσπερινό της Αγίας Κυριακής χωρίς όργανα και χορούς, προσφέροντας στους προσκυνητές βραστή γίδα. Από τότε, αν και σήμερα ο παπά Αναστάσης συγχωρέθηκε, εμείς συνεχίζουμε να γιορτάζουμε τον Εσπερινό της Αγίας Κυριακής παραμονή της
Το Πόποβο ρέουν δύο ρέματα, τα οποία σμίγουν στο λάκκο του Γκούμ[1].
Σήμερα το χειμώνα κατοικείται μόνιμα από τρεις οικογένειες :
Του Δημήτρη Κάτσιου, των αδελφών Πάντου και της δικιάς μου. ΄Εχει την καλύτερη πλατεία, που βρίσκεται στην αρχή του χωριού και κοντά στο δρόμο που πηγαίνει από την Παραμυθιά για τα Γιάννινα, μέσω Πετούσι. Εδώ βρίσκεται το καφενείο του χωριού, το οποίο έχω νοικιάσει και το ανοίγω κάθε μέρα από το πρωί, ως το βράδυ, εκτός τη Δευτέρα και την Τρίτη. Σερβίρω καφέ και ποτά και καθημερινά την παραδοσιακή κρεατόπιτα ».
Μάριος Αναστασίου Μπίκας
[1] . Γκουμ : Ο Ποποβίτης συγγραφέας Δημήτριος Ζαρκάδης : « Παλιά οι γυναίκες του Ποπόβου έπλεναν τα χοντρά ρούχα και τη νύχτα, επειδή ήταν πολλές και το νερό δεν επαρκούσε. Κάποτε κοιμήθηκαν στο χωριό ξένοι και το πρωί που ξύπνησαν είπαν : « Απόψε δεν κοιμηθήκαμε γιατί όλη τη νύχτα χτυπούσαν στο λάκκο τον κόπανο, γκουμ, γκουμ, γκουμ ». Από τότε ο λάκκος του Ποπόβου ονομάστηκε Λάκκος του Γκουμ ».
