Θεσπρωτιάδας συνέχεια: Η 13η ωδή για την πόλη των Φιλιατών αφιερωμένη στον πρώην Νομάρχη Νίκο Τσώνη
Δημοσιεύθηκε 02/06/2020 | Από user | 1 response
(Συνέχεια)
(ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΔΑ: Αρχαία και Νέα Ιστορία της Θεσπρωτίας σε 24 Ωδές σε δεκαπεντασύλλαβους δημοτικούς παραδοσιακούς στίχους, με ιστορικές αναφορές, επεξηγήσεις- και σχόλια.
(Προλεγόμενα το γιατί και τι εστί ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΔΑ-Βλέπε προηγούμενη δημοσίευσή μας).
ΩΔΗ δεκάτη τρίτη ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΔΑΣ
Η εν λόγω 13η Ωδή της ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΔΑΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ, είναι αφιερωμένη και γράφτηκε το 1999 για την ονομαστική του γιορτή προς τιμή του πρώην Νομάρχη ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ τον κ. Νικόλαο ΤΣΩΝΗ ο οποίος κατάγεται από ένα χωριό του Δήμου Φιλιατών, δια την αμέριστο και μεγάλη ηθική και πνευματική υποστήριξη την οποία παρείχε κατά την θητεία του ως Νομάρχης στο Σύλλογό μας, τον ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΣΥΒΟΤΩΝ και την ίδρυση του ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΥΒΟΤΩΝ.
Νίκος Τσώνης: Αιρετός Νομάρχης Θεσπρωτίας 1994-2002
Ένθερμος υποστηρικτής της ίδρυσης του Θουκυδίδειου Ναυτικού Μουσείου Συβότων.
Έτσι η ιστορική πτέρυγα του εν λόγω ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ Μουσείο είναι αφιερωμένη για την Βόρειο Ηπειρο. Ητοι παρουσιάζονται οι 8 αναρτημένοι μεγάλοι πίνακες της οριοθέτησης των Συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας εκπονηθέντες από την ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ σύμφωνα με τις διατάξεις του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας το 1925 τα οποία σύνορα είναι και τα σημερινά.
Οι εν λόγω ιστορικοί 8 μεγάλοι πίνακες κατόπιν αιτήσεως μου, μου παρασχέθηκαν επί πληρωμή από το Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας. Ενας άλλος πίνακας φέρων και το όνομα του πρώην Νομάρχου Θεσπρωτίας κ. Νικολάου ΤΣΩΝΗ αναφέρει όλες τις αρχαίες ελληνικές Πόλεις οι οποίες δυστυχώς βρίσκονται σήμερα επί αλβανικού εδάφους και τούτο για να φανεί η ελληνικότητα από αρχαιοτάτων χρόνων της Βορείου Ηπείρου.
Αναφορικά τώρα με την Ωδή για την Πόλη των Φιλιατών:
Η πόλη των Φιλιατών σύμφωνα με τις διηγήσεις των ξένων Περιηγητών τα ονόματα των οποίων θα δούμε κατωτέρω οι οποίοι είχαν επισκεφθεί την Ελλάδα κατά τον 18ον, 19ον και το ήμισυ του 20 αιώνα, αποτελούσε τον ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΟΜΒΟ, ήτοι αποτελούσε το ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ του εξωτερικού εμπορίου της Ηπείρου: Η καθιερωμένη και υποχρεωτική εμπορική οδός εκείνη την περίοδο ήταν: Ιωάννινα –Φιλιάτες –Σαγιάδα –Κέρκυρα –Ευρώπη (γεγονός που υπαινίσσονται κατωτέρω και οι στίχοι της εν λόγω Ωδής).
Μετά το 1936 που η Ηγουμενίτσα έγινε η Πρωτεύουσα του Νομού Θεσπρωτίας και που αναπτύχθηκε με γοργό και ραγδαίο ρυθμό το Λιμάνι αυτής, άλλαξαν λίγο τα πράγματα, χωρίς ωστόσο και σήμερα ακόμη η Πολη των Φιλιατών να έχει απωλέσει κάτι από το πάλαι ποτέ εμπορικό της μεγαλείο.
Ακολουθεί η 13η Ωδη της ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΔΑΣ
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ
Οποιον απ τους Θεσπρωτικούς
Τους δρόμους και τις στράτες
Οποιον κι αν πάρω μ οδηγεί
Μας βγάζει στις Φιλιάτες
Επωδή
Στις Φιλιάτες στις Φιλιάτες
Οδηγούν όλες οι στράτες
Οδηγούν όλες οι στράτες
Στις Φιλιάτες στις Φιλιάτες
2
ΟΙ στράτες οι Θεσπρωτικές
Και των πεζών οι δρόμοι
Σε σέ Φιλίατες οδηγούν
Πούσαι το Σταυροδρόμι
3
Οπως και πρίν και σήμερα
Χωρίς αμφιβολία
Θάστε Φιλιάτες στον ντουνγιά
Μοναδική και η Μία
4
Γι αυτό εδώ αποφάσισα
Το σπίτι μου να χτίσω
Μέσα σε τόπο έμορφο
Να πάω να κατοικήσω
Επωδή
Στις Φιλιάτες στις Φιλιάτες
Πούχουν εμορφιές γιομάτες
Πούχουν εμορφιές γιομάτες
Στις Φιλιάτες στις Φιλιάτες
Ιστορικά στοιχεία των Φιλιατών
Κατά την αρχαιότητα η περιοχή που βρίσκονται σήμερα οι Φιλιάτες, ονομάζετο Κεστρίνη ή Κεστρία. Πράγματι μετά τη λήξη του Τρωικου Πολέμου περί το 1200 π.Χ ο Ελενος ο οποίος ήταν ο μοναδικός από τους 50 γιους του βασιλιά της Τροίας Πριάμου, ο επιζήσας μετά τον Τρωικό Πόλεμο, εγκαταστάθηκε εδώ σ’ αυτόν τον τόπο στη αρχαία Θεσπρωτία. Στη συνέχεια θα παντρευτεί την χήρα του Εκτωρα Ανδομάχη με την οποία θα αποκτήσουν ένα γιο ονόματι Κεστρίνος. Ο Κεστρίνος λοιπον ίδρυσε το βασίλειο στην Κεστρίνη, κοντά στο ποταμό Θύαμη ή Καλαμά, η δε περιοχή αυτή ονομάστηκε προς τιμή του Κεστρίνη ή Κεστρία.
Ο Ιστορικός ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ περί το 450 π,Χ στην παράγραφο 46 του Α’Βιβλίου των Ιστοριών του, μας αναφέρει που έκειτο η Κεστρίνη ήτοι:
« Ρεί και Θύαμις ποταμός ορίζων την Θεσπρωτίδα και Κεστρίνην
Μετάφραση
(Στην αρχαία Θεσπρωτία) κυλάει και ο ποταμός
Θύαμις ο οποίος χωρίζει την Θεσπρωτία από την Κεστρίνη.
Φημισμένοι κατά την αρχαιότητα ήταν οι περίφημοι Κεστρινοί βόες
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΦΙΛΙΑΤΩΝ
Ολες οι προσπάθειες οι οποίες έγιναν κατά το παρελθόν από πολλούς συγγραφείς, ξένους και ημεδαπούς, να ετυμολογήσουν την λέξη Φιλιάτες ή Φιλάτες, κατά την γνώμη μας δεν ικανοποιούν. Αλλοι υποστηρίζουν ότι η λέξη προήλθε από μια αρχοντική οικογένεια ονόματι Φίλιος. Αλλοι δε από μια υποτιθέμενη και συνδυαζόμενη με τον προαναφερόμενο Ελενο Πόλη η οποία αρχικά ελέγετο Ιλιον, όπως δηλαδή και η Τροία η οποία ήταν γνωστή και αυτή με την ονομασία Ιλιον. Ητοι: Fiλιον- Φιλιάτες/(Στην αρχαία ελληνική γλώσσα υπήρχε και το γράμμα δίγαμμα το οποίο πέρασε στα λατινικά στην μορφή του F).
Αρχαία Ιστορία
Κατά την αρχαιότητα και σύμφωνα με τον αρχαίο Ιστορικό Παυσανία (Ελλάδος Περιήγησις) η ευρεία περιοχή των σημερινών Φιλιατών, ήταν γνωστή όπως προαναφέραμε με την ονομασία Κεστρίνη την οποία ονομασία έλαβε από τον προαναφερόμενο γιο του Ελενου και της Ανδρομαχης, τον Κεστρίνο.
Παρά την έλλειψη σχετικών αρχαιολογικών ευρημάτων, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις στην υπόθεση για την ύπαρξη εδώ κάποιου αρχαίου ρωμαϊκού οικισμού. Ωστόσο οι γνωστές μέχρι σήμερα ιστορικές πηγές δεν μας επιτρέπουν να βρούμε την εποχή της ίδρυσης αυτού του αρχαίου οικισμού και περισσότερο δε μάλιστα την αρχική ίδρυση των Φιλιατών.
Νέα Ιστορία
Γνωρίζουμε δε από την Ιστορία ότι κατά τον 15ο αιωνα αποτελούσε τμήμα του Σαντζακίου Ιωαννίνων. Η απελευθέρωση της Πόλης από την οθωμανική κυριαρχία επιτελέστηκε λίγες μέρες μετά στις 21 Φεβρουαρίου 1913 που συμπίπτει με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Κατά τον Ιταλο-Ελληνικό Πόλεμο του 1940 και μετέπειτα, η Πόλη των Φιλιατών πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους συνεργάτες των Ιταλών και των Ναζιστικών δυνάμεων, των λεγομένων Αλβανοτσάμηδων.
(βλέπε και Ωδή Θεσπρωτιάδας προς τιμή του Στρατηγού Ναπολέοντα ΖΕΡΒΑ ο οποίος ως αρχηγός του ΕΔΕΣ κατάφερε και εξεδίωξε από την Πόλη των Φιλιατών το 1944 τους Αλβανοτσάμηδες εξαναγκάζοντας αυτούς να επιστρέψουν στην Χώρα τους την Αλβανία).
Οι ξένοι περιηγητές και οι επισκέπτες για τους Φιλιάτες
Πρώτος ο οποίος επισκέφτηκε τις Φιλιάτες ήταν το 1805 ο Στρατιωτικός Αγγλος Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leak), με το βιβλίο του “Travels in northern Greece” όπου δίνει μια ωραιότατη περιγραφή των Φιλιατών της εποχής του.
Επίσης ο γνωστός και πολυγραφότατος για την Ηπειρο Γάλλος Λόγιος Φραγκίσκος ΠΟΥΚΕΒΙΛ ο οποίος υπήρξε επί σειρά ετών ο Γενικός Πρόξενος Γαλλίας στην Αυλή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων 1805-1816. Ηταν επιπρόσθετα και γιατρός. Ακολουθεί μια εντυπωσιακή και επίκαιρη διήγηση αυτού με παραλληλισμό την σημερινή επιδημία του κορωνοϊού από το Βιβλίο του “Voyage dans la Grèce 1820” κατά την επίσκεψή του στους Φιλιάτες το 1814 και τα τραγικά τότε γεγονότα που συνεβησαν:
Δηλαδή:
« Cette ville disséminée à la manière des bourgades albanaises, sur un plateau étendu comptai en 1814 quatre cent vingt maison ; trois mosqués ; des bains publics ; des vastes citernes à ciel ouvert, car les habitants éloignés du fleuve et des sources, ne buvaient que les eaux de pluie , qui conservaient ; une fraicheur salutaire au fond de ces grands réservoirs.
J’avais rassemblé les vieillards et ce qui y avait d’hommes distingués dans la ville. Je leur avais démontré la nécessité de se défendre d’un fléau auquel Dieu n’avait pas commandé de se soumettre. Je ne demandais que l’établissement d’un lazareth peu dispendieux lorsqu’un ces insencés qui s’appuient toujours de l’autorité du ciel pour affliger lez hommes s’écria au milieu de la déliberation : Gardez-vous mes frères, d’écouter ce chrétien ! Point des maximes nouvelles, laissez aux Francs « leur usages, conservons ceux de nos ancêtres, et les principes de notre religion. La peste vient de Dieu qui de toute éternité, a décrété les évènements de ce monde ,et vouloir limiter ses progrés, c’est s’opposer à la Providence (Kismet). Mes frères ! Qu’ est-ce que la peste mes frères ?Uune des trois cent soixante portes du paradis qui s’écroule et que chacun de nous « doit s’empresser de relever; c’est sur la brèche ,et non pas ,comme les Francs, derièrre les glilles ‘un lazareth.d’ailleurs si cette peste doit venir ,c’est le destin le veut ainsi. Mais j’ai la persuasion qu’il n’en sera rien. Le derviche en prononçant ces mots roula des yeux étincellant de colère. Les assistants applaudissent à son discour ; Je fus éconduit.
Cette conference qui avait redoublé la sécurité des mahomethans, l’ épidemie pénétra à Philates. On s’empressa de relever la porte du paradis, en secourant les malades, en lavant les morts,et dans moins d’une semaine, la contagion fur repandue dans tous les quqrtiers de la ville.Des familles entières périrent dans un seul jour, et les vivants ne suffisant plus pour enterrer les morts, ils furent abandonnés dans les maisons. Enfin de deux mille huit cents individus de tout age et de tout sexe, il ne restait plus au moins de juin 1814,cent dix jours après l’invasion de la maladie, que cent trente personnes languissantes, devenues à force de douleurs, comme frappées d’imbecibilité et insensibles à la vie !! ; Ainsi s’éteingnit une ville florissante.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Αυτή η Πόλη (των Φιλιατών) διασκορπιζόμενη όπως οι αλβανικές κωμοπόλεις και εκτεινόμενη σε ένα οροπέδιο εκτεταμένο, αριθμούσε το 1814. τετρακόσες είκοσι οικογένειες, 3 τζαμιά , δημόσια λουτρά, μεγάλες δεξαμενές νερού χωρίς στόμια , καθότι οι κάτοικοι απομακρυσμένοι από το ποτάμι και τις βρύσες έπιναν μόνο το νερό της βροχής το οποίο διατηρούσε μια σωτήρια φρεσκάδα στο πυθμένα αυτών των δεξαμενών.
Είχα συγκεντρώσει (ως Γιατρός) τους ηλικιωμένους και γενικά όλους τους πρόκριτους αυτής τη Πόλης. Τους είχα συστήσει την ανάγκη να προστατευτούν για μια ΑΡΡΩΣΤΕΙΑ την οποία ο Θεος δεν την απέστειλε. Δεν ζητούσα παρά μόνο την ίδρυση ενός lazareth (το λαζαρέτ ήταν ένα μικρό οίκημα που έβαζαν τους λεπρούς για να μην μεταδίδουν την αρρώστια στους άλλους) όχι πολυδάπανο, όταν ένας από τους παράλογους ο οποίος επικαλείτο την θεία δικαιοσύνη εξ ουρανού για να τιμωρήσει τους ανθρώπους αναφώναξε για ν’ ακούσει όλη η συνέλευση. Προσέξτε και μη ακούτε αδελφοί μου αυτόν τον Χριστιανό. Κανένας λόγος σωστός, αφήστε στους Φράγκους τα έθιμά τους και να διατηρήσουμε εκείνα των προγόνων μας καθώς και τις αρχές της θρησκείας μας. Η Πανούκλα έρχεται από τον Θεό τον αιώνιο ο οποίος και στέλνει αυτά τα γεγονότα σ’αυτόν το κόσμο. Ετσι θέλοντας να μειώσουμε αυτά είναι σαν να αντιτιθέμεθα στη θεία Πρόνοια (Κισμέτ). Τι είναι η πανούκλα αδελφοί μου; Είναι μια από τις 360 πόρτες του παραδείσου που πέφτει και καθένας από εμάς πρέπει να τρέξει να επωμιστεί. Πρέπει κατά το άνοιγμα αυτής της νόσου, κανείς πρέπει να εκδηλωθεί και όχι όπως οι Φράγκοι πίσω από τα κιγκλιδώματα του Λαζαρέτ. Τίποτε άλλο ! Ο Δερβίσης προφέροντας αυτές τις λέξεις έκλεισε τα μάτια του γεμάτα αγριότητα. Οι παρευρισκόμενοι χειροκρότησαν τα λόγια του, Εμένα δε με έδιωξαν.
Υστερα από αυτή συνάθροιση στην οποία κυριαρχούσαν οι Μωαμεθανοί, η επιδημία (Πανώλη, Πανούκλα) δεν άργησε να αναφανεί στους Φιλιάτες. Επισπεύσανε να ανοίξουν την θύρα του παραδείσου, βοηθώντας τους άρρωστους , πλένοντας τους νεκρούς. Και σε λιγότερο από μια εβδομάδα η μόλυνση εξαπλώθηκε σε όλες τις συνοικίες της πόλης. Οικογένειες ολόκληρες εχάθησαν μέσα σε μια ώρα , οι δε επιζώντες δεν αρκούσαν για να θάψουν τους νεκρούς που έχασαν τα σπίτια τους. Τελικά ύστερα από 2800 άτομα κάθε ηλικίας και φύλλου δεν παρέμεινε τον μήνα Ιούνιο το 1814 δηλαδή ύστερα από 110 μέρες από την εμφάνιση της νόσου, παρά μόνο 130 άτομα σχεδόν χωρίς ψυχή τα οποία εξαιτίας των πόνων φαίνονταν σα να ήταν χτυπημένα από ηλιθιότητα και να μην ενδιαφέρονται καθόλου για τη ζωή.
Κατ’αυτό τον τρόπο σε έσβησε μια Πόλη γεμάτη ακμή και δύναμη.
Αλλοι Συγγραφείς που έγραψαν για τους Φιλιάτες:
Παναγιώτης ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ- Βιβλίο Χρονογραφία της Ηπείρου το 1853
Βασίλειος ΖΩΤΟΣ-Βιβλίο Ηπειρωτικαί Μελέται το 1878
Ιφικράτης ΚΟΚΚΙΔΗΣ-Βιβλίο Οδοιπορικά Ηπείρου το 1880
Μετά τιμής
Γρηγόριος ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ
Συγγραφέας Ελληνιστής
Δρ. του Πανεπιστημίου της Σορβόννης
Πρόεδρος του ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΥΒΟΤΩΝ
ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΥΒΟΤΩΝ
Κατηγορία/ες: Πολιτισμός
Εξαιρετικό.
Πολύ καλή η προσπάθεια και η εργασία.
Στοιχεία που δεν βρίσκονται στην ιστορία που μπορούν να έχουν οι πολλοί.
Χρειάζεται μεγαλύτερη προβολή, ώστε να γίνει κτήμα των πολλών.
Χρειάζεται ακόμη όσα παρόμοια έχουν δημοσιευθεί να πάρουν ευρεία δημοσιότητα και περισσότερο από όλα κατά διαστήματα να αναρτώνται οι διευθύνσεις στις οποίες μπορεί κάθε ένας να τις βρει.
Ακόμη περισσότερο θα έλεγα σε όλα τα site δήμων κοινοτήτων Νομαρχίας και λοιπόν καθώς και στις επικεφαλίδες των εφημερίδων να αναφέρετε η διεύθυνση του σχετικού ή των σχετικών site.
Καλημέρα σας και ευχαριστώ πολύ.
Δημήτρης Κοτσώνης