Η μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της τοπικής αυτοδιοίκησης σύμφωνα με το Νόμο 4555/2018 (Πρόγραμμα “Κλεισθένης”)
Δημοσιεύθηκε 03/05/2019 | Από user | Σχολιάστε
του Πέτρου Ζήγου
Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη δημοκρατία και μάλιστα στην πιο προωθημένη της μορφή, δεδομένου ότι ικανοποιεί το σύγχρονο αίτημα για συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων που τους αφορούν.
Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται στο πλησιέστερο προς τον πολίτη επίπεδο από τους εκλεγμένους εκπροσώπους του σε αυτό. Η διοίκηση πρέπει να ασκείται πλησιέστερα στον πολίτη έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται σαφέστερα τα προβλήματά του και να μπορεί να τα αντιμετωπίζει με αμεσότερο τρόπο.
Με το άρθρο 5 του νομου 4368/2016 προβλέφθηκε η σύσταση, στο Υπουργείο Εσωτερικών, επιτροπής για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η επιτροπή συγκροτήθηκε στις 9/6/2016 και στελεχώθηκε από εγνωσμένου κύρους επιστήμονες, εμπειρογνώμονες σε θέματα συναφή με το έργο της, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών, εκπροσώπους της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ) καθώς και από εκπροσώπους των αντιπροσωπευτικότερων φορέων συνδικαλιστικής εκπροσώπησης των εργαζομένων και στους δύο βαθμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Η επιτροπή παρέδωσε στον Υπουργό Εσωτερικών τον Φεβρουάριο του 2017 την πρότασή της, η οποία αποτέλεσε τη βάση και την αφετηρία για μία εκτεταμένη και πολυεπίπεδη διαβούλευση, αναφορικά με την παρούσα κατάσταση και τις δυνατότητες υπέρβασης της.
Το πρόγραμμα για τη μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική του έκθεση, περιγράφεται ως “Κλεισθένης”, σε αναφορά προς τον εισηγητή της μεγάλης μεταρρύθμισης που θεμελίωσε στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα, το διαχρονικό και οικουμενικό πολιτειακό πρότυπο της δημοκρατίας. Η συμβολική αυτή η αναφορά σηματοδοτεί την πλήρη ευθυγράμμιση του συστήματος ανάδειξης των αυτοδιοικητικών αρχών, του συστήματος διακυβέρνησης των Ο.Τ.Α. και μία σειρά από βασικές τους λειτουργίες, με τη δημοκρατική αρχή, την αποκατάσταση της αντιπροσωπευτικότητας και την ενίσχυση, σε κάθε επίπεδο, της συμμετοχής και του κοινωνικού ελέγχου. Το 546 π.Χ. σε ηλικία 25 ετών ο Κλεισθένης εξορίστηκε για 20 περίπου χρόνια από τον Πεισίστρατο. Το 525/524 π.Χ., όπως φαίνεται από επιγραφή που βρέθηκε στην αγορά, ο Κλεισθένης βρισκόταν στην Αθήνα και εκλέχθηκε άρχοντας. Κατά τις εκλογές του 508/507 π.Χ. εκλέχθηκε άρχοντας ο Ισαγόρας και ο Κλεισθένης και οι συγγενείς του εξορίστηκαν, ως υπεύθυνοι για το “Κυλώνειο άγος”. Στη συνέχεια, επειδή έγινε προσπάθεια επιβολής ολιγαρχικού καθεστώτος, ο λαός εξεγέρθηκε. Ο Κλεισθένης επανήλθε θριαμβευτής στην πόλη και, παρά την εμπόλεμη κατάσταση, προχώρησε σε ορισμένες σοβαρές κοινωνικοπολιτικές μεταρρυθμίσεις. Κατάργησε τους θεσμούς των γενών και των φυλών, που αποτελούσαν τον κορμό της παλιάς κοινωνικής διαίρεσης. Κατέταξε όλους τους Αθηναίους σε 10 φυλές, διαίρεσε τη χώρα σε 30 δήμους (τριττύες), 3 για κάθε φυλή, και ονόμασε συμπολίτες τους κατοίκους κάθε δήμου, οι οποίοι έκτοτε έπαιρναν το όνομα του δήμου της κατοικίας τους. Οι φυλές που είχαν τα ονόματα αττικών ηρώων είχαν συνέλευση, αιρετές αρχές, περιουσία, ταμείο και αρχεία και προσέφεραν καθεμία ένα στρατηγό και στρατεύσιμους μιας μονάδας πεζικού. Ο αριθμός των βουλευτών αυξήθηκε σε 500 (50 από κάθε φυλή) και η Βουλή διαιρέθηκε σε 10 τμήματα τις “πρυτανείες”, αντίστοιχα με τις φυλές. Κάθε πρυτανεία προήδρευε για διάστημα ίσο με 1/10 του χρόνου δηλαδή 35 ή 36 ημέρες. Επιπλέον ο Κλεισθένης αύξησε τις αρμοδιότητες της Εκκλησίας του Δήμου και της έδωσε το δικαίωμα να επικυρώνει ή να ακυρώνει θανατικές ποινές. Εγκαινίασε επίσης το θεσμό της πολιτογράφησης, ώστε οι αλλοδαποί και οι “μέτοικοι” να μπορούν να αποκτήσουν την αθηναϊκή ιθαγένεια και τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη (Αριστοτέλους Πολιτικά, 1275 b 36). Τέλος,ορισμένοι υποστηρίζουν ότι εισήγαγε και το νόμο περί οστρακισμού, δηλαδή την απομάκρυνση από την πόλη κάθε επικίνδυνου για τη δημοκρατία πολίτη, με την αναγραφή του ονόματός του από τους Αθηναίους σε όστρακο. Η αθηναϊκή πολιτεία οφείλει στις μεταρρυθμίσεις του την αρχή μιας περιόδου εσωτερικής σταθερότητας και πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής προόδου, κατά την οποία γνώρισε την ευνομία και την ισονομία (Εγκυκλοπαίδεια “ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ”).
Ο αριθμητικός δείκτης “Ι” του προγράμματος (“Κλεισθένης Ι”) που συμπληρώνει τη συμβολική ονοματοδοσία του, υποδηλώνει την παραδοχή ότι οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις του πρόσφατου νόμου συνιστούν το πρώτο βήμα και τη βάση για την προώθηση και την υλοποίηση ενός συνολικού μεταρρυθμιστικού σχεδίου για την τοπική αυτοδιοίκηση, που θα υλοποιείται παράλληλα με την εκπλήρωση των αναγκαίων προς τούτο θεσμικών και πραγματικών προϋποθέσεων.
Κατά τη γνώμη του γράφοντος, ο οποίος είναι ευαισθητοποιημένος σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν θα ήταν άστοχο, το επόμενο πρόγραμμα για την τοπική αυτοδιοίκηση να ονομαστεί πρόγραμμα “Δράκων” ή πρόγραμμα “Σόλων” ή πρόγραμμα “Λυκούργος”. Αν τυχόν ονομαστεί πρόγραμμα “Δράκων”, καλό είναι τα μέτρα που θα συμπεριλαμβάνει να μην είναι τόσο σκληρά όσο ήταν οι νόμοι του Δράκοντος, οι οποίοι λόγω της αυστηρότητας τους, είχαν ονομαστεί “Δρακόντιοι νόμοι”. Οι μεταγενέστερες πηγές αναφέρουν ότι “δι᾽ αἵματος, οὐ διὰ μέλανος, τοὺς νόμους ὁ Δράκων ἔγραψεν”, εξαιτίας της αυστηρότητας τους.
Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών κ. Κ. Πουλάκης είχε δηλώσει από τα Γιάννενα ότι ο διάλογος για την αυτοδιοίκηση ήταν εξαντλητικός και ότι οι οξυμένες αντιδράσεις οφείλονται στην αλλαγή του εκλογικού συστήματος και στο ότι το στρεβλό δημαρχοκεντρικό και περιφερειαρχοκεντρικό σύστημα δέχεται ισχυρό χτύπημα, άποψη την οποία δεν συμμερίζονται όλα τα πολιτικά κόμματα, ούτε η ΚΕΔΕ και η ΕΝΠΕ. Ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ κ. Γ. Πατούλης είχε χαρακτηρίσει το πρόγραμμα “Κλεισθένης” νομοσχέδιο έκτρωμα, όχι μόνο δεν μεταρρυθμίζει την αυτοδιοίκηση, αλλά αντίθετα την απορυθμίζει.
Ο σχετικά πρόσφατος νόμος 4555/18 προβλέπει μεταξύ άλλων και τα εξής: Οι δήμοι με βάση τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους, τον πληθυσμό τους κ.λ.π. διακρίνονται στις εξής κατηγορίες : α) δήμοι μητροπολιτικών κέντρων, β) μεγάλοι ηπειρωτικοί δήμοι και δήμοι πρωτεύουσες νομών, γ) μεσαίοι ηπειρωτικοί δήμοι, δ) μικροί Ηπειρωτικοί και μικροί ορεινοί δήμοι, ε) μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι και στ) μικροί νησιωτικοί δήμοι.
Τα τοπικά διαμερίσματα που ορίζονται στο άρθρο 2 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων μετονομάζονται σε κοινότητες, ανεξαρτήτως του πληθυσμού τους. Κοινότητες αποτελούν και οι δήμοι ή οι κοινότητες που καταργήθηκαν ύστερα από εθελούσια συνένωση ή συνενώνονται με τον παρόντα νόμο και δεν αποτελούνται από τοπικά διαμερίσματα. Όργανο των κοινοτήτων με μόνιμο πληθυσμό έως 300 κατοίκους είναι ο πρόεδρος της κοινότητας, ενώ όργανα των κοινοτήτων με μόνιμο πληθυσμό άνω των 300 κατοίκων είναι το συμβούλιο της κοινότητας και ο πρόεδρος του συμβουλίου.
Ο δήμαρχος, οι δημοτικοί σύμβουλοι, οι πρόεδροι των κοινοτήτων και οι σύμβουλοι κοινοτήτων εκλέγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Η εκλογή τους γίνεται τη δεύτερη Κυριακή του μηνός Οκτωβρίου. Η επαναληπτική εκλογή γίνεται την επόμενη Κυριακή. Για την πρώτη εφαρμογή του παρόντος η εκλογική διαδικασία θα διεξαχθεί την Κυριακή κατά την οποία διενεργείται η ψηφοφορία για την εκλογή των αντιπροσώπων της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο του έτους 2019.
Ο περιφερειάρχης και οι περιφερειακοί σύμβουλοι εκλέγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Η εκλογή γίνεται τη δεύτερη Κυριακή του μηνός Οκτωβρίου. Η επαναληπτική ψηφοφορία γίνεται την επόμενη Κυριακή. Για την πρώτη εφαρμογή του παρόντος η εκλογική διαδικασία θα διεξαχθεί την Κυριακή κατά την οποία διενεργείται η ψηφοφορία για την εκλογή των αντιπροσώπων της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του έτους 2019, ταυτόχρονα με τις δημοτικές εκλογές.
Το σύνολο των εδρών περιφερειακού συμβουλίου κατανέμονται στους συνδυασμούς, που μετείχαν στις εκλογές, ανάλογα με τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν. Το ίδιο ισχύει και για την κατανομή των εδρών του δημοτικού συμβουλίου.
Αν κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των έγκυρων ψηφοδελτίων, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται την επόμενη Κυριακή (Β΄ γύρος), ανάμεσα μόνο στους υποψήφιους δημάρχους των δύο συνδυασμών, που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Επιτυχών θεωρείται ο υποψήφιος δήμαρχος και ο συνδυασμός του, που συγκέντρωσε στην επαναληπτική ψηφοφορία την απόλυτη πλειοψηφία ολόκληρου του αριθμού των έγκυρων ψηφοδελτίων. Αν στην επαναληπτική ψηφοφορία οι δύο συνδυασμοί ισοψηφίσουν, το αρμόδιο πρωτοδικείο διενεργεί κλήρωση για την ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού. Τα ίδια ισχύουν και για την εκλογή του περιφερειάρχη.
Στους δήμους με πληθυσμό μεγαλύτερο από 5.000 κατοίκους συγκροτείται δημοτική επιτροπή διαβούλευσης, ως όργανο με συμβουλευτικές αρμοδιότητες. Η επιτροπή αυτή αποτελείται από εκπροσώπους των φορέων της τοπικής κοινωνίας και έχει μεταξύ άλλων και τις εξής αρμοδιότητες: α) Γνωμοδοτεί στο δημοτικό συμβούλιο σχετικά με τα αναπτυξιακά προγράμματα και τα προγράμματα δράσης του δήμου, το επιχειρησιακό πρόγραμμα και το τεχνικό πρόγραμμα του δήμου, β) εξετάζει τα τοπικά προβλήματα και τις αναπτυξιακές δυνατότητες του δήμου, γ) γνωμοδοτεί για θέματα γενικότερου τοπικού ενδιαφέροντος κ.λ.π. Ανάλογη επιτροπή συγκροτείται και σε κάθε περιφέρεια.
Σε κάθε δήμο συγκροτείται, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων, ως συμβουλευτικό όργανο του δήμου. Αρμοδιότητές του είναι:
α) η καταγραφή και η διερεύνηση προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, που κατοικούν μόνιμα στην περιφέρεια του οικείου δήμου, β) η υποβολή εισηγήσεων στο δημοτικό συμβούλιο για την ανάπτυξη τοπικών δράσεων προώθησης της ομαλής κοινωνικής ένταξης τους κ.λ.π.
Με ευθύνη του προέδρου της κοινότητας ή του συμβουλίου της κοινότητας, σε συνεργασία με το τυχόν ορισμένο κατά τόπο αρμόδιο αντιδήμαρχο, καλούνται οι κάτοικοι και οι φορείς της κοινότητας, τουλάχιστον μία φορά κατ΄ έτος, σε συνέλευση και προτείνουν στα αρμόδια όργανα του δήμου τις δράσεις, που πρέπει να αναλάβει ο δήμος, για την προώθηση και επίλυση των τοπικών προβλημάτων.
Τον περιφερειάρχη επικουρούν οι θεματικοί και οι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες, οι οποίοι ορίζονται και ανακαλούνται με απόφασή του. Αντιπεριφερειάρχης δεν μπορεί να οριστεί σύμβουλος που ανήκει σε διαφορετική περιφερειακή παράταξη από αυτή του περιφερειάρχη, εάν ο ορισμός δεν εγκριθεί από την πλειοψηφία των συμβούλων της παράταξης στην οποία ανήκει ο σύμβουλος αυτός.
Το κράτος ασκεί στους Ο.Τ.Α. και στα νομικά πρόσωπα αυτών εποπτεία, η οποία συνίσταται α) σε έλεγχο των πράξεων (έλεγχος νομιμότητας) και β) σε έλεγχο των προσώπων (πειθαρχικός έλεγχος των αιρετών). Οι περιφερειάρχες, οι δήμαρχοι καθώς και οι πρόεδροι των συνδέσμων υπάγονται στην ιδιάζουσα δωσιδικία της παραγράφου 6 του άρθρου 111 και της παραγράφου 2 του άρθρου 112 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Δημοτικό ή περιφερειακό δημοψήφισμα μπορεί να προκηρύσσεται για κάθε θέμα, εκτός από ζητήματα σχετικά με την εθνική ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, τη μεταναστευτική πολιτική, την ερμηνεία και εφαρμογή διεθνών συνθηκών, ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και λατρείας ή τη θεσμική οργάνωση όλων των γνωστών θρησκειών. Επίσης δημοψήφισμα δεν προκηρύσσεται για θέματα δημοσιονομικής διαχείρισης του Ο.Τ.Α., επιβολής τελών, ανακαθορισμού του αριθμού και των ορίων των δήμων, των κοινοτήτων, των περιφερειών και των περιφερειακών ενοτήτων της χώρας.
Ο πρόσφατος νόμος προβλέπει τη δημοτική και Περιφερειακή διαμεσολάβηση, αντικείμενο της οποίας είναι: α) η καταπολέμηση φαινομένων κακοδιοίκησης στους Ο.Τ.Α. και τα νομικά πρόσωπα αυτών, β) η βελτίωση της σχέσης των πολιτών με τις δημοτικές και περιφερειακές αρχές, γ) η επίλυση και αποτροπή διαφορών των πολιτών με τις δημοτικές και περιφερειακές αρχές, ώστε να περιορίζεται η προσφυγή σε διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες και δ) η συμβολή στη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας των δημοτικών και περιφερειακών υπηρεσιών, η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας τους και της προσβασιμότητας των πολιτών σε αυτές.
Ο Δημοτικός και Περιφερειακός Διαμεσολαβητής είναι ανεξάρτητος από το Συνήγορο του Πολίτη και υποχρεούται να κοινοποιεί την ετήσια έκθεσή του σ’ αυτόν. Επίσης υποχρεούται να συνεργάζεται με τον Συνήγορο του Πολίτη και να του παρέχει την αναγκαία συνδρομή για υποθέσεις που χειρίζεται και για ενέργειες που επαιτούν εγγύτητα ή αμεσότητα.
Οι περιφερειάρχες, οι αντιπεριφερειάρχες, οι περιφερειακοί σύμβουλοι, οι δήμαρχοι, οι αντιδήμαρχοι, οι δημοτικοί σύμβουλοι, οι πρόεδροι κοινοτήτων και τα μέλη συμβουλίων κοινότητας καθώς και τα μέλη των συλλογικών οργάνων που δικαιούνται νομικά πρόσωπα των Ο.Τ.Α. καθώς και του συνδέσμους αυτών οφείλουν να αποζημιώσουν το δήμο, την περιφέρεια, το νομικό πρόσωπο ή τον σύνδεσμο για κάθε θετική ζημία, που προξένησαν σε βάρος της περιουσίας τους από δόλο ή βαριά αμέλεια. Οι ανωτέρω δεν έχουν ευθύνη αποζημίωσης έναντι τρίτων. Επίσης επιτρέπεται να παυθούν για σοβαρούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, ύστερα από ειδικά αιτιολογημένη έκθεση του οικείου Επόπτη Ο.Τ.Α. και σύμφωνη γνώμη του πειθαρχικού Συμβουλίου.
Για να πετύχει η μεταρρύθμιση πρέπει οι Ο.Τ.Α να ενισχυθούν με πόρους, αρμοδιότητες και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.
Το μεγάλο στοίχημα είναι ο εκδημοκρατισμός των Ο.Τ.Α., η εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων, η διαφάνεια στις αποφάσεις και η εξάλειψη της διαφθοράς, της πολιτικής συναλλαγής και του βολέματος των ημετέρων, ανεξαρτήτως του πολιτικού κόμματος, που βρίσκεται στην κυβέρνηση, και των πολιτικών πεποιθήσεων του εκάστοτε δημάρχου.
Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά και δημιουργικά στην εθνική προσπάθεια για την αναπτυξιακή επανεκκίνηση και τον θεσμικό εκσυγχρονισμό της χώρας μας.
Επειδή το 2019 είναι χρονιά πολλών εκλογικών αναμετρήσεων, πρέπει να έχουμε υπόψη μας τη ρήση του Αβραάμ Λίνκολ σύμφωνα με την οποία η ψήφος είναι πιο δυνατή από σφαίρα. Με τη σφαίρα μπορεί να σκοτώσεις τον εχθρό σου, ενώ με την ψήφο μπορεί να σκοτώσεις το μέλλον των παιδιών σου.
Κατηγορία/ες: Απόψεις
