Αφιέρωμα: Ανακαλύψετε τη Βέλλιανη (Βουνό, πορεία, ιστορία, αρχαιότητες)
Δημοσιεύθηκε 27/12/2021 | Από user | Σχολιάστε
Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
Η Γαλατσίδα και η γύρω περιοχή της
Η διαδρομή
Ο επισκέπτης που επιθυμεί οδικώς να επισκεφτεί τη Γαλατσίδα, δύναται με αφετηρία την πλατεία της Βέλλιανης, να φθάσει σε αυτήν μέσω της αρχαίας Ελέας.
Διαδρομή : Πλατεία Βέλλιανης – αρχαία Ελέα – Υπόστεγο Γράβας Μπούλμου
Απόσταση : 4.150 μ. (ο δρόμος μέχρι την αρχαία Ελέα είναι άσφαλτος)
Διάρκεια διαδρομής : 15 λεπτά
Υπόστεγο Γράβας του Μπούλμου – Γαλατσίδα
Απόσταση : 200 μ.
Φωτογραφία (1) : Αρχείο Αναστάσιου Ιωάννη Μπίκα
Περιγραφή της περιοχής Γαλατσίδας
Στο υπόστεγο της γράβας του Μπούλμου, αριστερά της ανάβασης, ο επισκέπτης, αφού παρκάρει το όχημά του στον « αύλειο » πλακόστρωτο χώρο του, θα απολαύσει την πανοραματική θέα όλου του λεκανοπεδίου της Παραμυθιάς, αρχίζοντας από την Κρυσταλλοπηγή (δεξιά) και καταλήγοντας στον ποταμό Αχέροντα (αριστερά). Μετά το μικρό διάλειμμα, συνεχίζοντας το χωματόδρομο, μόλις κατεβεί την κατηφόρα και συναντήσει το λάκκο, ας σταματήσει. Εδώ είναι η ξακουστή Γαλατσίδα, που έλαβε το όνομά της από το φυόμενο εδώ φυτό γαλατσίδα[1]. Παλιότερα, πριν τη διάνοιξη του δρόμου τη γνώριζαν μόνο οι τσοπάνηδες της Βέλλιανης και του Καρυωτιού, καθώς και οι κάτοικοι από τα Σκάπετα, που μέσω του Σταυρού επισκέπτονταν την αγορά της Παραμυθιάς. Σήμερα (2021) άνετα μπορεί κανείς να την επισκεφθεί με το αυτοκίνητό του και να τη γνωρίσει από κοντά.
Όσο κι αν είναι κανείς συνηθισμένος στην αγριότητα των βουνών, στη Γαλατσίδα θα νιώσει φόβο, σφίξιμο στην καρδιά, δέος, επικοινωνία με το άγνωστο, σιωπή ανεξήγητη, έμπνευση και μικρός, μπροστά στο μεγαλείο της φύσης. Αν τύχει κι ο καιρός είναι βροχερός, με αστραπές και κεραυνούς, το τοπίο γίνεται αφιλόξενο και η αγριότητά του σε απωθεί και σου δείχνει το δρόμο του γυρισμού. Αν όμως η επίσκεψη γίνει τις άλλες εποχές και μάλιστα τις βραδινές ώρες, ο τουρίστας θα απολαύσει, αφού πραγματοποιήσει μια μικρή βόλτα προς τις σβάρες του Καριωτιού (έμπροσθεν), την πανοραματική δύση του ήλιου.
Ο φόνος Ιταλού λοχία και η σύλληψη του Νικόλα Σπυρ. Κούρτη
Τον Απρίλη του 1942, πρωινές ώρες, ιταλικό απόσπασμα, με σκοπό να συλλάβουν το Σπύρο Τσίτσιο και τον Γκέλη Κοκκίνη επειδή έφερναν όπλα, ανέβηκε στο Πάνω Καρυώτι. Οι δυο πατριώτες, όταν πήραν είδηση την άνοδο των Ιταλών, κατέφυγαν προς τη Γαλατσίδα. Εκεί ένας ιταλός λοχίας, αντιληφθείς το Σπύρο να ανέρχεται την πλαγιά στα Σεϊτόγια[2], τον ακολούθησε παρά το δύσβατο του τοπίου. Και, όταν τον πλησίασε σε πολύ μικρή απόσταση, έπεσε νεκρός. Στη συνέχεια επιστρατεύτηκαν άνδρες του Καρυωτιού, ανάμεσά τους ήταν και ο Γιωτη – Σιώχος, οι οποίοι, αφού στόλισαν τον ιταλό νεκρό λοχία, τον μετέφεραν στην Παραμυθιά, όπου και ετάφη.
Την ίδια ώρα και στην ίδια τοποθεσία, τη Γαλατσίδα, οι στρατιώτες του εν λόγω ιταλικού αποσπάσματος, αφού συνέλαβαν τον Νικόλα Κούρτη με την κατηγορία ότι συνεργαζόταν με τους παραπάνω « δραπέτες », τον ξυλοκόπησαν αγρίως και αιματοβαμμένο τον ενέκλεισαν στα υπόγεια του Δημοτικού Σχολείου της Παραμυθιάς (Σχολείο του Βούλγαρη). Στη συνέχεια, μετά την πάροδο δύο περίπου εβδομάδων, τον μετέφεραν στο Μεσολόγγι, όπου παράμεινε εκεί έγκλειστος, μέχρι που ιταλικό στρατοδικείο τον απήλλαξε των κατηγοριών.
Tο θανάσιμο πέσιμο του Θύμιου Πατσούρα
Ο Θύμιος ήταν γιος του Καρυωτίτη Γκέλη Πατσούρα και της Βελλιανίτισσας Ρούσιως (Μαρίας) Ντάγκα. Αδέρφια του ήταν η Αρετή, ο Ναπολέων, η Χρύσω και ο Χρήστος. Ο Θύμιος στις 02.12.1942, ηλικίας περίπου δέκα (10) ετών, είχε μεταβεί μαζί με τις θείες του, Δοξία και Μάτω (αδερφές του πατέρα του) στα Σεϊτόγια. Εκεί που βοσκούσε τις λίγες γίδες του, μια γίδα ανέβηκε πάνω σε ένα ψηλό βράχο. Και, όταν ο Θύμιος προσπάθησε να την γυρίσει πίσω, έπεσε στο βάραθρο, βρίσκοντας οικτρό θάνατο. Από το σημείο της πτώσης του, νεκρό τον μετέφερε στο Πάνω Καριώτι ο θείος του Νικολα – Πατσούρας, όπου και τον έθαψαν στο νεκροταφείο του χωριού του. Την εποχή αυτή ο Γκέλης Πατσούρας κατοικούσε στο Πάνω Καρυώτι και στο ίδιο σπίτι μαζί με τον αδερφό του Νικόλα.
Το Νερό της Γαλατσίδας
Ευρισκόμενος ο τουρίστας στη Γαλατσίδα, εφόσον είναι χειμώνας και έχουν προηγηθεί βροχές διαρκείας, θα διακρίνει στη βόρεια ανυψούμενη πλαγιά του Κορύλα μεγάλη ποσότητα νερού να εξέρχεται με βουητό και αφρούς από τη σχισμή δύο βράχων και στη συνέχεια κάτασπρο σα γάλα
να πέφτει στην κοίτη του λάκκου της Γαλατσίδας. Το νερό αυτό ονομάζεται Νερό της Γαλατσίδας, κάνει την εμφάνισή του κάθε φθινόπωρο και χειμώνα, μετά από συνεχείς βροχοπτώσεις, και χάνεται περίπου στα μέσα της άνοιξης, πάντα ανάλογα με την ένταση και τη διάρκεια των βροχών.
Η παράδοση αναφέρει ότι από το σημείο αυτό, κι όχι σε μεγάλο βάθος, διέρχεται υπογείως παραπόταμος του Αχέροντα. Ο παραπόταμος αυτός, αφού περνά κάτω από την Ασπρόσκαλα, το Μοναστήρι της Βέλλιανης, εκβάλλει ανατολικά του χωριού Γλυκή. Το μέρος αυτό είναι γνωστό σ’ όλη την Ελλάδα με το όνομα : « Οι πηγές του Αχέροντα στη Γλυκή της Παραμυθιάς ».
Φωτογραφία ( 3 ) Αρχείο Βασιλείου Ευαγ. Κούρτη, Λήξίαρχου της Δ.Ε. Γαρδικίου
Για το διερχόμενο από τη Γαλατσίδα υπόγειο ποτάμι σώζονται και μαρτυρίες πολλών περαστικών και τσοπάνηδων, οι οποίες κάνουν γνωστό ότι τόσο το χειμώνα όσο και το θέρος άκουσαν στη Γαλατσίδα υπόγεια βοή νερού, ομοιάζουσα με διερχόμενο ποτάμι. Η βοή αυτή είναι πιο έντονη και χαρακτηριστική κατά την περίοδο του χειμώνα.
Από πού όμως πηγάζει το υπόγειο αυτό ποτάμι; Υπάρχουν εντός του βουνού μεγάλες πηγές των οποίων η ποσότητα του νερού τους κατά τη διάρκεια των μηνών του θέρους ελαττώνεται και η κοίτη του είναι αρκετή για το νερό τους ; ενώ κατά τη διάρκεια των άλλων εποχών που η ποσότητα του νερού τους αυξάνεται, η κοίτη υπερχειλίζει και το περισσευούμενο νερό της αναβλύζει πρώτα στη Γαλατσίδα και ύστερα στη Τζουμερτούλα;
Η γεώτρηση που διενήργησε στην περιοχή της Γαλατσίδας το 1988 (;) η Τ.Κ. Βέλλιανης επί προεδρίας του Βασίλη Δημητρίου Λώλου,με σκοπό την ανεύρεση νερού, είχε αρνητικό αποτέλεσμα.
– Έκαναν γεώτρηση σε λάθος μέρος, σχολίασαν οι Βελλιανίτες γέροντες.
Η Τζουμερτούλα
Βορειανατολικά της Γαλατσίδας και σε ψηλότερο σημείο από το μέρος που πηγάζει το ομώνυμο νερό, υπάρχει ακόμη μια εποχιακή πηγή, η οποία ονομάζεται Τζουμερτούλα[3]. Το νερό της αναβλύζει μετά το ανάβλυσμα του νερού της Γαλατσίδας, κυλάει αφρισμένο μέσα σε φυσικό αυλάκι και χύνεται στην κοίτη του λάκκου (της Γαλατσίδας). Παλιά, όταν η βλάστηση δυτικά αυτής ήταν μικρή, το νερό της ήταν τόσο ευδιάκριτο απ’ όλα τα χωριά του κάμπου, ώστε η γριές μονολογούσαν : βγήκε το νερό της Τζιουμερτούλας.
Μια άλλη άποψη ότι στο εσωτερικό του Κορύλα και μάλιστα βορειοανατολικά της Γαλατσίδας υπάρχει μικρή λίμνη, δεν ακούγεται σαν όνειρο θερινής νυκτός. Η λίμνη αυτή, όμοια με μεγάλη δεξαμενή, τροφοδοτείται με το νερό υπόγειων πηγών, καθώς και με τα βρόχινα ύδατα. Κατά τους μήνες των πολλών βροχών, όταν η στάθμη του νερού της ανεβαίνει, ξεχειλίζει πρώτα στη Γαλατσίδα και στη συνέχεια, εφόσον η στάθμη της συνεχίσει την άνοδο, στην Τζιουμερτούλα.
Η μάνα
Όταν, μετά από πολλές ημέρες συνεχούς βροχόπτωσης, έβγαζε, όπως έλεγαν και η πέτρα νερό, κι ο λάκκος της Γαλατσίδας μέρα νύχτα μούγκριζε ασταμάτητα, η μάνα έλεγε στον πατέρα :
– Ναστάση, θα βγει εδώγια η Γαλατσίδα.
Εμείς, τα πέντε παιδιά, ακούγοντας τη φράση « Ναστάση, θα βγει εδώγια η Γαλατσίδα », δεν καταλαβαίναμε τότε τη σημασία της. Δεν καταλαβαίναμε ότι η μεγάλη ποσότητα του νερού της Γαλατσίδας, μπορούσε να υπερχειλίσει την κοίτη του Λάκκου και να προκαλέσει πλημμύρες και καταστροφές.
Σήμερα 2021, μετά τις μεγάλες καταστροφές που προκλήθηκαν από τις απότομες βροχοπτώσεις, τόσο στη Γερμανία όσο και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, παρά τις εκεί σύγχρονες δομές, πιστεύουμε ότι ο κάποτε φόβος της μάνας, μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Και, ίσως, μια μεγάλη δυνατή νεροποντή φουσκώσει το Λάκκο της Γαλατσίδας και το νερό του μαζί με όλα τα παρασυρόμενα υλικά, όπως λάσπη, πέτρες και δέντρα, αφού στο ορμητικό διάβα του καταστρέψει όλες τις γέφυρες, μικρές και μεγάλες, απλωθεί σε ολόκληρο τον κάμπο.
Ο λάκκος της Γαλατσίδας
Ο λάκκος της Γαλατσίδας οφείλει την ονομασία του στην ομώνυμη τοποθεσία, επειδή αρχίζει από αυτή, αλλά και επειδή εντός αυτού χύνεται το νερό της, το νερό της Γαλατσίδας. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, είναι χωρίς νερό. Κατερχόμενος όμως προς τον κάμπο της Βέλλιανης, επειδή δέχεται τα νερά των πηγών Κίσσαρα, Πετρουνοβάτη, Πλατανάκη, Βουτυρά, Μουσκουλιού, Μπουρυμάκι και Πόρου, δεν ξεραίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του θέρους. Στην τοποθεσία Τζούρια σμίγει με το λάκκο του Καρυωτιού και μαζί αγκαλιασμένοι χύνονται στον ποταμό του ΄Αδη, τον Κωκυτό. Πριν το 1960 στο λάκκο της Γαλατσίδας μέχρι τον Πλατανάκη, υπήρχαν καθ’ όλο το μήκος του και σχεδόν καθ’ όλες τις εποχές του έτους ψάρια, χέλια, νεροχελώνες και βατράχια. Κατά τους χειμώνες των χρόνων εκείνων οι Βελλιανίτες υδρεύονταν από το νερό του, καθ’ ότι όλες οι πηγές οι ευρισκόμενες εντός αυτού καλύπτονταν από την υλή (ρίχη) του.
Παλιότερα, πριν το 1920, με το νερό της Γαλατσίδας και των άλλων πηγών λειτουργούσαν παρόχθια του ομώνυμου λάκκου στην Κάτω Βέλλιανη τέσσερις νερόμυλοι και ένας ταμπακόμυλος, τα ερείπια των οποίων σώζονται ακόμα σήμερα (Λεπτομ. σε ειδική συνέχεια).
Ο λάκκος της Γαλατσίδας καθ’ όλο το μήκος του διατηρεί το όνομά του. είναι σκεπασμένος με μικρά και ψηλά πλατάνια και χωρίζει την Κάτω Βέλλιανη σε δύο μαχαλάδες. Οι μαχαλάδες αυτοί στη δεκαετία του 1950, όταν κατά διάρκεια του χειμώνα το νερό του έκοβε και το γιοφύρι των Παπαφωταίων, δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν αναμεταξύ τους. Τότε το νερό του ήταν πολλαπλάσιο του σημερινού, καθότι η κοίτη του ήταν μεγαλύτερη και πολλές φορές έφθανε μέχρι το σημερινό Γραφείο της Τ. Κ. Βέλλιανης. Μάλιστα στο πέρασμα του ορισμένες φορές έφερνε, όχι μόνο κούτσουρα από τα πλάγια του Κορύλα, αλλά και πνιγμένα ζώα, κυρίως γίδια και πρόβατα, σπάνια δε και αγελάδια
Στο βάθος αριστερά διακρίνεται το Γραφείο της Τ. Κ. Βέλλιανης.
Φωτογραφία (4): Από βίντεο του Δημητρίου Κων. Λώλου (Διευθυντή Εθν. Τράπεζας Παραμυθίας)
Αρχείο Βασιλείου Ευαγ. Κούρτη, Ληξίαρχου της Δ.Ε. Γαρδικίου
Τα ρέματα της Βέλλιανης
Τα ρέματα (μικροί χείμαροι) της Βέλλιανης, λάκκους τα ονομάζαμε, είναι πολλά και μάλιστα ορισμένα από αυτά αρκετά επικίνδυνα. Τα ρέματα αυτά είναι τα εξής :
– Το ρέμα Κασσιανίδια.
Το ρέμα Κασανίδια αρχίζει από την τοποθεσία Κασσανίδια, που βρίσκεται ανάμεσα την πηγή Ζουρλού (δεξιά) και τα Τρόχαλα, και φθάνει στη Γουρουνόγραβα όπου και σχηματίζει εντυπωσιακό μεγάλο καταρράκτη.
– Το ρέμα του Κεφαλά.
Το ρέμα του Κεφαλά αρχίζει από τις Ποργιές (όρια με το Καρυώτι), διασχίζει τα Καμίνια και διέρχεται ακριβώς δίπλα από την ομώνυμη γράβα.
Το ρέμα του Καμίνη Μελέκη.
Το ρέμα του Καμίνη Μελέκη αρχίζει από τις ελιές του Φώτου (Φωτο – Μπίκα ), δέχεται τα νερά όλης της πλαγιάς Παλιόραγκα (κάτω από την Νριλίχτα και τις Γραβούλες) και στη συνέχεια καταλήγει πλησίον της μεγάλης πηγής του Βουτυρά.
Ο λάκκος του Γραβιά.
Ο λάκκος του Γραβιά, μεγάλος λάκκος, αρχίζει από το Σιουτομέγα (ανατολικά από τα λιθάρια του Τζώρτζη) και τα νερά του με ορμή και αφρούς καταλήγουν στη δέση του Τσίλη Γιάννη (Μπίκα), από την οποία έπαιρνε το νερό για τη λειτουργία του μύλου του.
Το ρέμα Λιαρούτσια.
Το ρέμα Λιαρούτσια αρχίζει από την κορυφή της ράχης της Σπαρτίλας, περνάει στα Πεζουλάκια, στα Χασάνια, στις Βορτόπες όπου και ανταμώνει το λάκκο του Καρυωτιού.
Το ρέμα Κουτούζια
Το ρέμα Κουτούζια αρχίζει από τα δεξιά της παλιάς οικίας της Φωτω – Γιάνναινας (Πάνω Βέλλιανη), διέρχεται αριστερά από τη Μεγάλη Ράχη, έξω από τα Κουτούζια, ανάμεσα από τα βαρκά και τα Κακούρια, δεξιά από τη ράχη της Ρόδου και χύνεται στο Λάκκο Σχίζα, σύνορο με το Προδρόμι.
Το ρέμα Λάκκο Σχίζα
Το ρέμα Λάκκο Σχίζα αρχίζει από το Αλώνι του Πάσχου, δυτικά του ΄Αι Νικόλα της Πάνω Βέλλιανης και δεέχεται τα νερά από τον Κατσιουλάτο και από την πλαγιά που κατέρχεται μέχρι και το Λαμποχώρι (συνοικισμός του Προδρομιού). Περνά πίσω από το παλιό σπίτι του Γκέλη Σπύρου (σήμερα του γιου του Νέστορα) στην τοποθεσία Μουλά και χύνεται στον Κωκυτό.
(Πληροφορίες Αριστοτέλης Κων. Μπίκας (Τελη – Μπίκας), πρώην γραμματέας της Βέλλιανης, του Καρυωτιού και του Δήμου Σουλίου και Γεώργιος Νικολάου Κούρτης τ. Ταξίαρχος Πυροβολικού)
Ο λάκκος της Γαλατσίδας σήμερα
Σήμερα (2021) ο λάκκος της Γαλατσίδας αποτελεί στολίδι για την πλατεία της Βέλλιανης και, κατά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες, είναι πηγή δροσιάς, την οποία απολαμβάνουν αυτοί που έχουν το χρόνο να καθίσουν κάτω από τα δροσερά πλατάνια του.
Η ρίψη παλαιών αντικειμένων
Σύμφωνα με μαρτυρίες, κυρίως καθ’ όλο το μήκος του δρόμου που οδηγεί από τον ΄Αγιο Γεώργιο της Βέλλιανης (νεκροταφείο) προς την αρχαία Ελέα, τη Γαλατσίδα και το πάνω Καρυώτι, υπάρχουν αριστερά αυτού, πεταγμένα άχρηστα παλαιά αντικείμενα, όπως οικιακές συσκευές και έπιπλα. Η ρίψη όλων αυτών αποτελεί εστία μόλυνσης για το φυσικό καθαρό περιβάλλον, είναι αντιαισθητική και δείχνει έλλειψη πολιτισμού. Οι αρμόδιοι του Δήμου Σουλίου ας φροντίσουν για την περισυλλογή τους και όλα τα υπόλοιπα. Και μάλιστα, η περισυλλογή αυτή ας επεκταθεί και σε όλες τις Τ. Κοινότητες της δικαιοδοσίας του που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα.
( Από το ανέκδοτο βιβλίο του Μάριου Αναστασίου Μπίκα « Ανακαλύψετε τη Βέλλιανη », σελ. 39 )
[1] Ο Καριωτίτης Κιτσοs Νικ. Κοντός : Στη Γαλατσίδα φυτρώνει ένα χορτάρι που μοιάζει με βασιλικό. Τα φύλλα του είναι μικρά και στενά κι αν τα κόψεις, βγάζουν πολύ γάλα. Γι’ αυτό και το λεν γαλατσίδα. Όταν το τρων τα γίδια και τα πρόβατα κάνουν πολύ γάλα. Από το χορτάρι αυτό όλη η περιοχή ονομάζεται Γαλατσίδα.
[2] . Σεϊτόγια ονομάζεται το ριζό του Κορύλα που αρχίζει από το Λάκκο της Γαλατσίδας και τελειώνει στις Σβάρες του Καρυωτιού.
[3]. Τζουμερτούλα : Την ονομασία της, μάλλον, οφείλει στον τζιουμέρτο, ο οποίος φύεται και αφθονεί στη γύρω της περιοχή. Ο τζιουμέρτος είναι αρωματικός θάμνος, του οποίου τα φύλλα του παλιά, πριν το 1950, αφού τα ξέραιναν και τα έτριβαν, στη συνέχεια τη σκόνη τους τη χρησιμοποιούσαν για να μη συγκαίονται τα μωρά.
Κατηγορία/ες: Απόψεις
