Γράφει η Θάλεια Θεοδωρίδη*

Η ευμετάβλητη πολιτική αγορά

Στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας και της επικοινωνίας οι ψηφοφόροι έχουν πρόσβαση σε πολύ περισσότερες πηγές πληροφόρησης για ζητήματα που αφορούν στην πολιτική συγκριτικά με το παρελθόν. Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι ψηφοφόροι έχουν πλήρη ενημέρωση αυτών των ζητημάτων, λαμβάνοντας υπόψη τον πληροφοριακό και οικονομικό αλφαβητισμό των πολιτών.

Η ελλιπής γνώση έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία αξιολόγησης των πολιτικών προγραμμάτων. Συνέπεια αυτού είναι οι πολίτες να επηρεάζονται ευκολότερα από τον λαϊκισμό που δεν προσφέρει ορθολογικά επιχειρήματα και τεκμηριωμένες προτάσεις.  Παράλληλα, ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη προς τους πολιτικούς έχει μειωθεί, ενώ το αίσθημα του κυνισμού αποδυναμώνει την πολιτική διαδικασία.

Η συμμετοχή των πολιτών στην εκλογική διαδικασία παρουσιάζει πτωτική τάση. Η ταύτιση των ψηφοφόρων με κάποιο κόμμα συνεχίζει να επηρεάζει την ψήφο τους ωστόσο έχει μειωθεί ως προς την ένταση και δεν μπορεί να προβλεφθεί εύκολα.  Παράλληλα, η ανάδυση νέων τμημάτων της αγοράς όπως οι νέοι, οι μειονότητες κ.ά., συνθέτουν μια κοινωνικά ετερόκλητη εκλογική βάση. Σε αυτό το ευμετάβλητο τοπίο οι πολιτικοί καλούνται να πείσουν τους ψηφοφόρους, όχι μόνο να τους ψηφίσουν, αλλά πρωτίστως να προσέλθουν στην κάλπη.

Η Επικοινωνιακή σύγκλιση των παρατάξεων

Στις αυτοδιοικητικές εκλογές και σε αυτό το ευμετάβλητο πλαίσιο, το ιδεολογικό παρελθόν των υποψηφίων απασχολεί ακόμη λιγότερο τους ψηφοφόρους. Πολλοί υποψήφιοι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι συμμετέχουν σε ψηφοδέλτια αντίπαλα, μέχρι πρότινος. Κάποιοι συνδυασμοί αποποιούνται του κομματικού χρίσματος, προκειμένου να στοχεύσουν στο ευρύ κοινό. Οι παρατάξεις εστιάζουν στην πολιτική αγορά, κυρίως, μέσω Προγραμμάτων Δημοσίων Σχέσεων και στην ανάπτυξη διασυνδέσεων με την τοπική κοινωνία. Οι παρατάξεις που βρίσκονται στην εξουσία, έχουν συνήθως συγκριτικό πλεονέκτημα στη σύνδεσή τους με τα ΜΜΕ. Σε προηγούμενο άρθρο μου αναφέρομαι στους τρόπους που στελεχώνονται τα ψηφοδέλτια προκειμένου να κερδίσουν την υποστήριξη της πολιτικής αγοράς με το επιχείρημα της πολυσυλλεκτικότητας.

Η ανάλωση των συχνά, περιορισμένων πόρων μιας προεκλογικής εκστρατείας στην επικοινωνία με κάθε ψηφοφόρο ξεχωριστά, δεν μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα. Για τον λόγο αυτό η στόχευση γίνεται δια μέσου των υποψηφίων συμβούλων που συνήθως εκπροσωπούν μια ομάδα: κομματική, οικογενειακή, αθλητική, συλλόγους, πολιτιστική ελίτ, σύμβολα επιτυχίας κλπ. Το στοίχημα για τις παρατάξεις είναι να προσελκύσουν, όχι μόνο τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους, αλλά τους απολιτίκ νέους και τους αναποφάσιστους, καθώς αυτοί αποτελούν ένα αξιόλογο ποσοστό και μπορούν να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.

Δημοτικές VS Περιφερειακές Εκλογές

Συζητώντας με έναν φίλο και συνεργάτη πριν λίγες μέρες, μου είπε πως θα χαρακτήριζε το σκηνικό των φετινών Δημοτικών Εκλογών στον Δήμο Ηγουμενίτσας ως «κινούμενη άμμο» και η εντύπωση αυτή, μάλλον, είναι διάχυτη στον κόσμο. Οι προεκλογικές εκστρατείες, ήδη ξεκίνησαν νωρίς. Η επίσημη προεκλογική περίοδος δεν είναι απαραίτητα η πιο σημαντική, εκτός αν η διαφορά των υποψηφίων είναι οριακή, οπότε το εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί στα πέναλτι.

Ενώ, στις Δημοτικές Εκλογές το ενδιαφέρον του κόσμου φτάνει σε βαθμό πόλωσης, για τις Περιφερειακές η ένταση είναι αμβλυμένη, ενώ οι ιδεολογικές αποχρώσεις και το κομματικό στοιχείο είναι εντονότερα. Μια ερμηνεία θα ήταν το στοιχείο του ατομικισμού. Συχνά, οι πολίτες στους μικρούς Δήμους, ψηφίζουν άτομα που ενδεχομένως τους εξυπηρετούν στον μικρόκοσμό τους. Οι εκατοντάδες υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι και οι σύμβουλοι των τοπικών κοινοτήτων, συνδέονται με το δικό τους δίκτυο στις τοπικές κοινωνίες και αντλούν υποστήριξη από το περιβάλλον τους με κριτήρια, όχι πάντα ορθολογικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ενώ στις βουλευτικές εκλογές το ποσοστό της αποχής άγγιξε το 47% και κατά άλλους 30%, η συμμετοχή των υποψηφίων στα ψηφοδέλτια των φετινών αυτοδιοικητικών εκλογών είναι εξαιρετικά υψηλή. Μάλιστα, στις δημοτικές εκλογές του 2019, είχε καταγραφεί αποχή 59%.

Επίσης, επιστρέφει το ερώτημα που προαναφέρθηκε: εάν οι πολίτες έχουν γνώση των προγραμμάτων των υποψηφίων ώστε να μπορούν να τα αξιολογήσουν και να εκφράσουν γνώμη. Σαφώς και είναι πιο απλό να καταλάβει κανείς το περίγραμμα ενός προγράμματος που αφορά στον τόπο διαμονής τους, παρά μιας ευρύτερης περιοχής όπως η Περιφέρεια.

Τα διλήμματα των πολιτών

Οι υποψήφιοι σήμερα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα να πείσουν τους πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες. Το οξύμωρο είναι πως στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, το ζητούμενο ήταν να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η εγκυρότητα των εκλογών. Στα δημοκρατικά κράτη, το ζητούμενο είναι να πειστούν οι πολίτες να πάνε να ψηφίσουν.

Η ιδεολογική κατάργηση των ιδεολογικών γραμμών μεταξύ των κομμάτων δημιούργησε νέα διλήμματα στους ψηφοφόρους: ποια παράταξη διαθέτει τους ικανότερους και ποιος είναι καταλληλότερος να ηγηθεί. Αυτό το νέο κοινό που έχει δημιουργηθεί, έχει διαφορετικές ανάγκες και διαφορετική πολιτική κουλτούρα και σκέψη, συγκριτικά με το παρελθόν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης για τις δημοτικές εκλογές 2019, οι ψηφοφόροι προτιμούν την αλλαγή και τα νέα πρόσωπα και εκφράζουν μια πολιτική κόπωση απέναντι στα πρόσωπα που διανύουν πολυετείς θητείες.

Οι παρατάξεις, τόσο σε επίπεδο βουλευτικών, όσο και σε επίπεδο αυτοδιοικητικών εκλογών, άλλες περισσότερο κι άλλες λιγότερο, προσπαθούν να εφαρμόσουν τεχνικές Επικοινωνίας Μάρκετινγκ ώστε να μπορέσουν να στοχεύσουν αποτελεσματικά στα νέα ακροατήρια. Το ερώτημα είναι, εάν πράγματι, οι υποψήφιοι χρησιμοποιούν το Μάρκετινγκ για να αφουγκραστούν και να εντοπίσουν τις ανάγκες των πολιτών προς όφελος της κοινωνίας ή εάν το χρησιμοποιούν για την αποτελεσματικότερη δική τους προβολή.

*Η Θάλεια Θεοδωρίδη/Thalia Theodoridi, είναι Επικοινωνιολόγος Μ.Α., με εμπειρία στο branding τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς και εκπαιδευτικών και πολιτιστικών οργανισμών, εκπαιδευτικός και Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων σε τμήματα Δημοσιογραφίας και Τουρισμού. Διευθύνει την επιστημονική ομάδα Σημειολόγιο Science & Culture Hub που δραστηριοποιείται στη διοργάνωση events σε θέματα αιχμής  και είναι content manager & producer στο Advanced Media Institute , thalia.theodoridi@gmail.com