Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών Φυσικής – Πρώτα συμπεράσματα
Δημοσιεύθηκε 10/12/2021 | Από user | Σχολιάστε
του Βασίλη Νούση, εκπαιδευτικού κλάδου ΠΕ04
Δημοσιεύτηκε πρόσφατα το πολυαναμενόμενο πρόγραμμα σπουδών (Π.Σ.) Φυσικής για το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Σύμφωνα με αυτό η ύλη ταξινομείται σε επτά θεματικά πεδία, ως εξής:
- Επιστήμη και Εκπαίδευση – Μεθοδολογία
- Ενέργεια και Ύλη
- Θερμότητα – Θερμοκρασία – Θερμοδυναμική
- Δυνάμεις – Κινήσεις
- Πεδία και κύματα – Ήχος και Φως
- Ηλεκτρομαγνητισμός
- Σύγχρονη Φυσική – Τεχνολογία
Η διάρθρωση των ενοτήτων ακολουθεί δομή ανάστροφης κλιμακωτής πυραμίδας. Τα αντικείμενα δηλαδή, «επαναλαμβάνονται εμβαθύνοντας σε κάθε βαθμίδα με μεγαλύτερη έκταση και επιπλέον θεματικές στην εκπαιδευτική εκδοχή που συνάδει με τα ηλικιακά, γνωσιακά και γνωστικά χαρακτηριστικά των μαθητών/-τριών».
Σε σύγκριση με τη σημερινή διδακτέα ύλη, που όπως συνηθίζεται στη χώρα μας είναι πάντα ένα τμήμα αυτής που καθορίζει το αντίστοιχο Π.Σ., στο Γυμνάσιο υπάρχουν μικρές προσθήκες ύλης, οι οποίες είναι πολύ μεγαλύτερες στο Λύκειο, ενώ και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο έχει γίνει σε μεγάλη έκταση αναδιάρθρωση της ήδη υπάρχουσας ύλης.
Σε μια πρώτη ανάγνωση εύκολα διαπιστώνονται στο νέο Π.Σ. κάποια σημαντικά θετικά στοιχεία, όπως:
- Η ανάδειξη του πειράματος σε πυλώνα της εκπαίδευσης στη Φυσική. Ο πειραματισμόςτοποθετείται στη σωστή του εκπαιδευτική διάσταση, όχι απλά ως ένα ακόμη διδακτικό εργαλείο, που μπορεί ο διδάσκων κατά βούληση να το χρησιμοποιεί ή όχι, αλλά ως κάτι που αφορά και αναφέρεται στον ίδιο τον πυρήνα της Φυσικής και της διδασκαλίας της. Οφείλει δε το πείραμα να είναι αποδεικτικόκαι όχι να ακολουθεί τη θεωρία.Η επίδοση κάθε μαθητή/-τριαςτων τριών τάξεωντου Λυκείου σε δύο (2) εργαστηριακές αναφορές, μία ανά τετράμηνο, θα λαμβάνεται υπόψηγια την αξιολόγηση του/της.
- Για τη διδασκαλία της Φυσικής στο Λύκειο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση των πολλαπλών αναπαραστάσεων και των ψηφιακών τεχνολογιών. Σε αυτό το πλαίσιοκεντρικός ρόλος αποδίδεται στο ελεύθερο εξελληνισμένο, ανοικτό και δωρεάν, λογισμικό βίντεο-ανάλυσηςTracker. Όχι μόνο γιατί αποτελεί μια οικονομικά προσιτή λύση, αλλά γιατί πρόκειται για ένα ισχυρότατο εργαλείο πραγματοποίησης πραγματικών πειραματικών δραστηριοτήτων, αν και με εικονικά όργανα μέτρησης.
- Στο Γυμνάσιο για τη διδασκαλία της Φυσικής προκρίνεται η διερευνητική μέθοδος, με την οποία οι μαθητές/-τριες μαθαίνουν να χρησιμοποιούν συστηματικά τους κανόνες της λογικής και της επιστήμης για την επαλήθευση εννοιών και ιδεών, στοιχεία απαραίτητα «για την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων και των ψευδοεπιστημονικών αποπροσανατολισμών».
- Όσον αφορά τη διδακτική μέθοδο για το Λύκειο οι συντάκτες του Π.Σ. αμφιταλαντεύονταιμεταξύ διερευνητικής και απευθείας διδασκαλίας. Ακόμη και αυτό όμως κρίνεται θετικά, αφού επιτρέπει στο διδάσκοντα να αποφασίσει ανά περίπτωση ποια είναι η καλύτερη μέθοδος ή ο καλύτερος συνδυασμός μεθόδων για τη διδασκαλία του συγκεκριμένου αντικειμένου και στη συγκεκριμένη τάξη. Άλλωστε ο εκπαιδευτικός πρέπει ο ίδιος να μπορεί αλλά και να του δίνεται από το εκπαιδευτικό σύστημα η δυνατότητα να εμπνεύσει τους μαθητές του, και αυτό δε γίνεται αν ενεργείαπλά ως διεκπεραιωτής εκπαιδευτικών σεναρίων και «καλών πρακτικών».
- Η -σε γενικές γραμμές- ορθή αναδιάρθρωση της ύλης με σημαντικότερα ίσως παραδείγματα:
- Την επαναφορά του ηλεκτρομαγνητισμού στη Γενική Παιδεία της Β΄ Λυκείου.
- Τη μεταφορά της ισορροπίας του μηχανικού στερεού στην Α΄ Λυκείου.
- Η ενσωμάτωση θεμάτων νεότερης Φυσικής και Κοσμολογίας.
- Η πρόταση για τη μη απομνημόνευση τύπων, αλλά χρήση τυπολογίου κατά την αξιολόγηση,με κύριο στόχο τον περιορισμότης αποστήθισης.
Όλα καλά λοιπόν με το νέο πρόγραμμα σπουδών; Δυστυχώς όχι, αφούυπάρχουν και σημεία που προβληματίζουν:
- Ο μεγάλος όγκος ύληςστο Λύκειο σε συνδυασμό με την απαιτητική, όπως μέχρι σήμερα έχει διαμορφωθεί, τράπεζα θεμάτων για τις προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις πιθανότατα θα οδηγήσει σε μεγάλες περικοπές στη διδακτέα ύλη με αποτέλεσμα την αποσπασματική -όπως γίνεται και σήμερα- διδασκαλία της Φυσικής.
- Οι συντάκτες του Π.Σ. της Φυσικής Γυμνασίου ακολουθώντας τη θεωρίαBruner ότι«οι μαθητές μπορούν να διδαχθούν οτιδήποτε σε οποιαδήποτε ηλικία, αρκεί να βρούμε τρόπο να τους το πούμε στη γλώσσα που καταλαβαίνουν» εμμένουν στη διδασκαλία πρώτα δύσκολων και αφηρημένων εννοιών και μοντέλων (ενέργεια, μικρόκοσμος) και αργότερα αυτών που άμεσα εμπίπτουν στην εμπειρία των μικρότερων μαθητών (δύναμη, κίνηση). Δε λαμβάνουν υπόψη πως η εφαρμογή αυτού του μοντέλου στο Δημοτικό έχει ήδη ορατά αρνητικά αποτελέσματα: αποστήθιση-παπαγαλία κανόνων και ορισμών και εντέλει απέχθεια προς τη Φυσική. Δεν είναι καθόλου περίεργοπου η σειρά διδασκαλίας των σχετικών ενοτήτων στο Λύκειο αντιστρέφεται: Πρώτα η ενότητα «Δυνάμεις – Κινήσεις» και μετά η ενότητα «Ύλη και Ενέργεια».
- Υπάρχουν -μικρές είναι η αλήθεια- ασυνέπειες στη δομή της ύλης, ανώφελες επαναλήψεις και προχωρημένα θέματα που δε συμβαδίζουν με το μαθηματικό υπόβαθρο των μαθητών, αλλά και με τους σχετικούς διδακτικούς στόχους. Για παράδειγμα:
- Στην Α΄ Γυμνασίουπροτείνεται η διδασκαλία του όγκου (3 διαστάσεις) χωρίς πρότερη αναφορά στο εμβαδόν (2 διαστάσεις).
- Ομοίως στην Α΄ Γυμνασίου προτείνεται η διδασκαλία της λειτουργίας των θερμομέτρων όταν η διδασκαλία των προαπαιτούμενωνφαινομένωντης θερμικής διαστολής και συστολής έπεται.
- Στη Β΄ Γυμνασίουπροτείνεται ο πειραματικός υπολογισμός της επιτάχυνσης από τη γραφική παράσταση ταχύτητας – χρόνου (υ-t), αν και η άμεση λήψη τέτοιων δεδομένων και μάλιστα με τα μέσα που διατίθενται στα εργαστήρια των Γυμνασίωνδεν είναι εφικτή.
- Η κατά τη γνώμη μου λανθασμένη μεταφορά του θεωρήματος μεταβολής της κινητικές ενέργειας από την ύλη Γενικής Παιδείας στην ύλη Προσανατολισμού.
- Η ενότητα που αφορά την επιστημονική μεθοδολογία επαναλαμβάνεται στην Α΄ και στη Β΄τάξη του Λυκείου.
- Η ενότητα «Διάδοση σφαλμάτων» στη Φυσική Προσανατολισμού της Β΄ Λυκείου είναι θέμα πολύ προχωρημένο για το Λύκειο. Αντίστοιχα θέματα υπάρχουν και με την ύλη νεότερης Φυσικής στη Γ΄Λυκείου.
- Δε γίνεται καμιά αναφορά στη διασύνδεση και μεθοδολογία STEM στο Γυμνάσιο. Αλλά και στο Λύκειο η ανάλυση-τεκμηρίωση(που μόνο στην Α΄ Λυκείου γίνεται) δεν είναι ουσιαστική αλλά μάλλον «για το φαίνεσθαι».Ίσως το μόνο σημείο στο οποίο δόθηκε ιδιαίτερη σημασία είναι η παρουσίαση του θέματος με τρόπο εύληπτο για τους περισσότερους Φυσικούς. Αφήνω κατά μέρος τον επιεικώς αδόκιμο εξελληνισμένο όρο «ΦΥ.Τ.ΕΜ.ΜΑ-Γ» με τον οποίο περιγράφεται στο Π.Σ. η προτεινόμενη περιορισμένη εκδοχή της μεθοδολογίας STEM.
Και τελικά τι;
Η επιτυχία ή αποτυχία του Π.Σ. στους στόχους που θέτει δεν εξαρτάται μόνο από τους ίδιους τους στόχους, την προτεινόμενη μεθοδολογία ή τις καλές προθέσεις των συντακτών του.Τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα όταν το ίδιο το Π.Σ. παρουσιάζει προβλήματα τα οποία οφείλουν άμεσα να διορθωθούν.
Σημαντικός θα είναιο ρόλος του ευρύτερου εκπαιδευτικού/εξεταστικού πλαισίου, όπως θα διαμορφωθεί τα επόμενα χρόνια και μάλιστα σε σχέση με το εύρος αφενός της διδακτέας ύλης και αφετέρου της ασκησιολογίας της τράπεζας θεμάτων, από την οποία οι μαθητές/-τριες θα εξετάζονται σε δύο από τα τέσσερα θέματα. Πολλοί Φυσικοί είμαστε θετικοί στην αύξηση της διδακτέας/εξεταστέας ύλης, που όμως πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχη μείωση του βάθους στην ασκησιολογία. Δεν αναιρείται με τον τρόπο αυτό η σημασία του μαθηματικού φορμαλισμού και των σχετικών εφαρμογών για την κατανόηση των διαφόρων φαινομένων, εννοιών, αρχών και νόμων, δίνεται όμως πρωτεύων ρόλος στην ποιοτική τους κατανόηση.Κατά τη γνώμη μου η ποιοτική κατανόηση είναι το κριτήριο για το τι πρέπει να διδάσκονται οι μαθητές/-τριες, ανάλογα με τα ηλικιακά, και γνωσιακάχαρακτηριστικά τους: ότι μπορούν ποιοτικά να κατανοήσουν μπορούμε σε κάποια εκπαιδευτική εκδοχή να τους το διδάξουμε.
Στο θέμα των διδακτικών μεθόδων κύριος στόχος θα πρέπει να είναι να πειστούν οι εκπαιδευτικοί να εγκολπωθούν την προτεινόμενη μεθοδολογία (διερευνητική μάθηση).Η μέχρι τώρα επιμόρφωσηστα θέματα διδακτικής έχει διαμορφώσει σε πολλούς συναδέλφους εκπαιδευτικούς την πεποίθηση ότι πρόκειται για θεωρητικολογίες που δεν έχουν σχέση με την πραγματική τάξη. Συνεπώς στο σημείο αυτό υπάρχει πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει.
Κατηγορία/ες: Απόψεις, Επικαιρότητα
