Η αλήθεια για την αρχαία Θεσπρωτική πόλη Ελέα-Φιλικός διάλογος με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας για την αναζήτηση της αλήθειας
Δημοσιεύθηκε 30/07/2020 | Από user | Σχολιάστε
Η περίπτωση της αρχαίας Θεσπρωτικής πόλης την οποία οι πρώτες αρχαίες φιλολογικές πηγές την αναφέρουν ως Έλεα και όχι ως Ελέα.
Τα ιστορικά και φιλολογικά δημοσιεύματα των εκάστοτε αρχαιολόγων Θεσπρωτίας περί ύπαρξης αρχαίας πόλης στο εσωτερικό δηλαδή στα μεσόγεια της Θεσπρωτίας την αναφέρουν την ονομασία “Ελέα” δηλαδή ως όνομα τονιζόμενο στη παραλήγουσα. Αντίθετα, οι πρώτες πηγές των αρχαίων Ελλήνων γεωγράφων αναφέρουν την ύπαρξη μόνο λιμανιού με την ονομασία “‘Ελεα” (όνομα δηλαδή προπαροξύτονο ήτοι τονιζόμενο στην προπαραλήγουσα) και σε καμιά περίπτωση ελέα (όνομα δηλαδή ως παροξύτονο ήτοι τονιζόμενο στην παραλήγουσα).
Διαβάζοντας τα πρακτικά 2018 υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού με τίτλο “Το αρχαιολογικό έργο στη Βορειοδυτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου”, υπάρχει ένα άρθρο το οποίο υπογράφουν οι αρχαιολόγοι Κασσιανή ΛΑΖΑΡΗ και Γώργιος ΡΗΓΙΝΟΣ με τον τίτλο: “Ελέα και Ελεάτιδα-Η οικιστική οργάνωση στην κοιλάδα της Παραμυθιάς”. Με βάση τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα (σελίδα 209), η ονομασία της αρχαίας αυτής Θεσπρωτικής Πόλης με το όνομα Ελέα κίνησε το ενδιαφέρον μας και αποτελεί το κίνητρο να γράψουμε αυτό το άρθρο με μόνο σκοπό να αναδειχθεί η ιστορική αλήθεια.
Εκτός του προαναφερομένου άρθρου όλες οι δημοσιεύσεις που έχουν ως συγγραφείς τους εκάστοτε Αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας αναφέρουν αυτή την αρχαία Θεσπρωτική Πόλη με την ονομασία η Ελέα η οποία τοποθετείται ότι ευρίσκετο άνωθεν της σημερινής Κοινότητας ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ (παλαιότερα Βέλλιανη) πλησίον της Παραμυθιάς.
Η ανυπόστατη εικασία του Αρχαιολόγου Σωτηρίου ΔΑΚΑΡΗ ταυτίζοντας την αρχαία αυτή πόλη sic «Ελέα» προερχόμενη από την εκεί πλησίον Κοινότητα με την ονομασία « Βέλιανη »:
Πρώτος από τους Ελληνες ήταν ο Αρχαιολόγος Σωτήριος ΔΑΚΑΡΗΣ στο Βιβλίο του με τίτλο “ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ” (έκδοση το 1972), ο οποίος κάνει αναλυτική αναφορά για αυτή την αρχαία Πόλη και μεταξύ άλλων γράφει (Παράγραφος 284):
Βέλιανη, η αρχαία Ελέα σήμερα Χρυσαυγή. Ο αρχαίος οικισμός βρίσκεται μιάμιση ώρα προς νότο της Παραμυθιάς, 1 και 15 λεπτά ανατολικά του χωριού Βέλιανη, στις πλαγιές του Κορίλα σε ύψος 460-525 μέτρα, με αφθονία πηγαίων νερών που σχηματίζουν χαμηλά ρυάκια.
Στην δε παράγραφο 103 αναφέρει: Η πόλη πρέπει να αναζητηθεί ασφαλώς στην (sic) Ελεάτιδα (το κανονικό ορθογραφικά είναι Ελαιάτιδα που αναφέρει και ο Ιστορικός ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ (Βιβλίο ‘Α-παρ. 46) ήτοι “εν τη Ελαιάτιδι της Θεσπρωτίδος Εφύρη” της Θεσπρωτίας δηλαδή στην περιοχή μεταξύ της Καρένζας-Αμμουδιάς και Παραμυθιάς.
Τα ίδια αναφέρονται και σε Διεθνή Συνέδρια Αρχαιολογίας για την Ήπειρο στα οποία συμμετείχε ο προαναφερόμενος Αρχαιολόγος.
Όπως ήταν φυσικό όλοι οι μετέπειτα χρηματίσαντες Αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας ήτοι Αικατερίνη ΚΑΝΤΑ-ΚΙΤΣΟΥ, Γεώργιος ΡΗΓΙΝΟΣ και Κασσιανή ΛΑΖΑΡΗ στο έργο αυτών “ΕΛΕΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ & ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ” (έκδοση το 2007) καθώς και η Αρχαιολόγος Βασιλική ΛΑΜΠΡΟΥ αναφέρουν την ονομασία αυτής της αρχαίας Πόλης με το όνομα (sic) η Ελέα.
ΓΙΑΤΙ Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΔΑΚΑΡΗΣ ΕΠΕΛΕΞΕ ΠΡΩΤΟΣ ΩΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΥΤΗΣ (ΕΛΕΑΣ) ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΒΕΛΙΑΝΗ σήμερα Χρυσαυγή.
Κατά την αρχαιότητα το 535 π.Χ. οι Ελληνες Φωκαείς της Μικράς Ασίας φοβούμενοι την Περσική κατοχή, εκπατρίστηκαν στην Κάτω Ιταλία και εκεί ίδρυσαν την Πόλη η οποία ονομάστηκε Υέλη. Αναφέρεται το πρώτο αυτή η Πόλη από τον Ιστορικό Ηρόδοτο 480-425 π.Χ. (Βιβλίο Α,166) «ταύτην ήτις νύν Υέλη καλέεται». Στη συνέχεια η εν λόγω Πόλη μετονομάστηκε από Υέλη σε Έλη και τελικά σε Ελέα (ή Elee σε ξένες γλώσσες) με την περίφημη αρχαία Ελληνική Φιλοσοφική Σχολή, την Ελεατική Σχολή με ιδρυτές τον Παρμενίωνα και τον Ζήνωνα τον Ελεάτη. Όπως ήταν φυσικό η Πόλη Υέλη μεταφράστηκε στα Λατινικά τότε και εφέρετο γνωστή με την ονομασία « Velia » .
Η προφορά αυτής της Πόλης στα Λατινικά την εποχή εκείνη δεν ήταν όμως Βέλια, αλλά Ουέλια καθότι οι αρχαίοι Ρωμαίοι δεν έκαναν διάκριση μεταξύ των γραμμάτων V και U. Οσοι γνωρίζουν την Ιστορία του Λατινικού αλφάβητου διαπιστώνουν ότι το λατινικό γράμμα V από κείμενα και λατινικές επιγραφές, είχε την προφορά κυρίως του –ου- και για να να μην ξεφύγουμε από το θέμα που μας απασχολεί, η πόλη αυτή Υέλη επροφέρετο στα Λατινικά την εποχή εκείνη Ουέλια (Velia) και όχι Βέλια.
Αλλωστε από Υέλη όπως ήταν στα Αρχαία Ελληνικά η προφορά πρέπει να ήταν η ίδια και στα Λατινικά ήτοι Ουέλια.
Βλέπε επ’ αυτού ως επιβεβαίωση Dionys A.R 1,20: Χωρία τα περί την ιεράν λίμνην, εν οις ήν τα πολλά ελώδη, α νυν κατά το αρχαίον της διαλέκτου τρόπον Ουέλια ονομάζεται.
Επειδή η Κοινότητα αναγραφόμενη ως Βέλιανη (αντί του κανονικού Βέλλιανη με δύο δηλαδή λάμδα) κειμένη πλησίον της Παραμυθιάς είχε κάπως το ίδιο συνθετικό -Βελια- με την αρχαία προαναφερόμενη πόλη στη Ιταλία Ελέα-Velia προφερόμενη στα ελληνικά ως « Βέλια » , και επειδή εκεί δίπλα από τη « Βέλια-νη » Παραμυθιάς υπήρχαν μεγάλα και σημαντικά κειμήλια αρχαίας Ακρόπολης-Πόλης, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η « Βέλιανη » Παραμυθιάς είχε αρχαία ελληνική ονομασία (ισχυρισμός ο οποίος είναι απολύτως εσφαλμένος) κι έτσι οριστικοποιήθηκε η πεποίθηση ότι τα αρχαιολογικά κειμήλια Πόλης που ευρίσκοντο άνωθεν της Βέλλιανης (σήμερα Χρυσαυγής), επρόκειτο για την αρχαία Θεσπρωτική Πόλη και την οποία ο προαναφερόμενος αρχαιολόγος Σωτήριος ΔΑΚΑΡΗΣ την αποκάλεσε με την ονομασία Ελέα!!!
(Σημείωση: Για ιστορικούς λόγους και μόνο πρέπει να αναφερθεί ότι η πραγματική ονομασία της εν λόγω Κοινότητας δεν είναι Βέλιανη αλλά Βέλλιανη με δυο λάμδα. Βλέπε Μ.Α. ΜΠΙΚΑΣ, Απόσπασμα από κτιριακή επιγραφή στις 22 Φεβρουαρίου 1855 των μετοικησάντων Βελλιανιτών στο νησί Παξο : « Οι προπάτορες των υποφαινομένων της γενιάς των Βελλιανιτών προ τριακοσίων ετών μετοίκησαν από την Ηπειρον τουτέστιν από την Βέλλιανη Επαρχία Παραμυθιάς»)
Παράλληλα από τις ονομασίες Κοινοτήτων οι οποίες ανήκουν στην Δοίκηση Παραμυθιάς σύμφωνα με τον κατάλογο που μας διέσωσε ο Παναγιώτης Αραβαντινός στο βιβλίο του “ΧΡΟΝΟΓΑΦΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ” (‘Εκδοση 1853) κανένα χωριό στη Διοίκηση Παραμυθιάς δεν έχει ρίζα αρχαίας ελληνικής λέξης. Οι ονομασίες αυτών έχουν ρίζες ως επί το πλείστον σλαβικές. Γι αυτό άλλωστε σύμφωνα με ένα ελληνικό νόμο περί το 1950 πολλά χωριά άλλαξαν ονομασία και πήραν ονομασίες καθαρά ελληνικές.
Ακολουθεί κατάλογος των Κοινοτήτων Διοίκησης Παραμυθιάς από το έργο του Παναγιώτη Αραβαντινού που οι ονομασίες αυτών δεν είχαν ρίζες ελληνικές δηλαδή:
Καμίνια, Δραγομή, Καρδίκι, Καρβουνάρι,Νικολίτζι, Γρίκα, Νιοχώρι, Μηνίνα, Πετροβίτζα, Καρυόπη, Βέλιανη, Βοινίκου, Λιγκανιοί, Χόικα, Στάνοβον, Βαθύλακος, Παλιοκουτζάτι, Σκάνδαλον, Ζελεσσός, Βοροβάρι, Μπέλεσι, Τσιφλίκι, Παγκράτι, Δράγανη,Τσουρίλλα, Βρυσοπούλα, Πλακωτή, Οσδίνα, Σφακάρι,Τσάκα, Σεβαστόν, Κολιοστάτι, Καίτζα, Βλαχώρι, Ανω Ζάλογγον, Κάτω Ζάλογγον, Βαρμπόμπα, Ντοβλά, Βρενίκον, Λαμπινίτζα, Σαλονίκη, Σέλιανη, Λευθεροχώρι, Πώποβον, Κορίστιανη, Κουκουλιοί, Γλαβίτζα, Τσαγκάρι, Πετούσι, Βαλανιδιά, Σενίκου, Λάλυζα, Πράδαλη, Βουρσίνα, Γρανίτζα, Ραδοβίσδι, Τομπλεσά, Στρεγωνέτζι, Κεράσοβον, Λαζιανά, Ζαραβούτζι, Κόπρα, Λυβιάχοβον, Λυβίκιστα, Γρατζιάνη.
Οσο αφορά την κοινότητα Βέλλιανη, τόσο ως προς την τοποθεσία όσο και ως προς την ονομασία ως Ελέα αυτής της αρχαίας Θεσπρωτικής Πόλης συνεχίζεται και σήμερα να τοποθετείται και να ονομάζεται ως Ελέα και από όλους τους προαναφερόμενους γράφοντες για το θέμα αυτό αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας.
Ετσι από την αρχαιολογία είναι αδύνατο και δεν θα μάθουμε ποτέ ποιά ήταν η πραγματική ονομασία αυτής της Θεσπρωτικής Πολης. Γιατί έστω και αν ευρεθεί κάποια επιγραφή κατά τις μέλλουσες ανασκαφές, αυτή η επιγραφή θα είναι γραμμένη με γράμματα Κεφαλαία.
Κατά συνέπεια μόνο οι φιλολογικές και οι ιστορικές πηγές που μας έρχονται από την αρχαιότητα δύνανται να επιλύσουν αυτό το πρόβλημα πράγμα το οποίο θα διαπραγματευτούμε στη συνέχεια.
ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Η ονομασία της πόλης αυτής ή του λιμανιού αναφέρουν με την ονομασία Έλεα και όχι Ελέα.
Πρώτος από τους ξένους αρχαιολόγους ο γνωστότατος στο ελληνικό κοινό Aγγλος Νικόλαος ΧΑΜΜΟΝΤ « N.G.L. HAMMOND) στο Βιβλίο του “EPIRUS The geography, the ancient remains ,the history and the topography of Epirus and the adjacent areas – έκδοση 1961), υπέθεσε ότι υπήρχαν δυο πόλεις με αυτή την ονομασία ήτοι η πόλη της Ελέας και ο Λιμήν Ελέας κοντά στη σημερινή τοποθεσία Καρένζα γράφοντας (Ελέα (sic) : Town and Ηarbor (σελίδα 803).
Την εν λόγω εικασία του Αγγλου Ιστορικού και Αρχαιολόγου HAMMOND περί δύο ονομασιών Λιμένος και Πόλης με την ίδια ονομασία υιοθέτησε με μεγάλες γεωγραφικές διαφορές όμως ως προς την τοποθεσία (ο Νικόλαος Hammond τοποθετεί αυτή την πόλη στο Καστρί κοντά στο σημερινό Καναλάκι-Πρεβέζης) και ο Ελληνας Αρχαιολόγος Σωτηριος ΔΑΚΑΡΗΣ, με υποθέσεις όμως προσωπικές και χωρίς να βασίζεται σε αρχαίες πηγές των αρχαίων Ελλήνων οι οποίοι δέχονται μόνο Λιμένα Ελέας ή Λιμένα Ελαίας, απλά επειδή βρήκε σημαντικότατα κειμήλια αρχαίας πόλης πάνω από τη σημερινή Κοινότητα Βέλλιανη, καθώς στη συνέχεια και όλοι οι προαναφερόμενοι Αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπωτίας ήτοι οι Αικτερίνη ΚΑΝΤΑ-ΚΙΤΣΟΥ, Γεώργιος ΡΗΓΙΝΟΣ , Κασσιανή ΛΑΖΑΡΗ και Βασιλική ΛΑΜΠΡΟΥ.
Στον παρόν άρθρο μας δεν θα πραγματευτούμε όμως την υπόθεση, την εικασία, περί ύπαρξης δυο Θεσπρωτικών Πόλεων,( Πόλη και Λιμάνι) με την προαναφερόμενη ονομασία, αλλά αποκλειστικά με την πραγματική αρχαία ονομασία επί της λέξης που η Αρχαιολογική Υπηρεσία Θεσπρωτίας αποκαλεί Ελέα αντί του κανονικού ‘Ελεα.
Πρώτος αρχαίος Γεωγράφος στο έργο αυτού με τίτλο “ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ” ο οποίος αναφέρει αυτό το αρχαίο Θεσπρωτικό τοπωνύμιο, αλλά αποκλειστικά μόνο ως το κυριότερο και το σημαντικότερο Λιμάνι ολόκληρης της Θεσπρωτίας ήταν ο επονομαζόμενος αρχαίος Γεωγράφος Σκύλαξ ο Καρυανδεύς από την Καρία της Μικράς Ασίας, ο οποίος έζησε τον ΣΤ’ αιώνα π.Χ. και τον οποίο πρώτος αναφέρει ο Ιστορικός Ηρόδοτος 485-410 π.Χ.
Ωστόσο η κριτική επί του έργου αυτού, πιστεύει ότι το απωλεσθέν παντελώς έργο του Σκύλακος, γράφτηκε από άλλον άγνωστο Συγγραφέα περί το 350 π.Χ. , ο οποίος έχοντας υπόψη του το έργο του Σκύλακος και προσθέτοντας και άλλα στοιχεία της εποχής του έδωσε στο Βιβλίο του “ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ” πάλι το όνομα του Σκύλακος. Για να μην υπάρχει όμως διαφορά μεταξύ αυτών των δύο αρχαίων Συγγραφέων, αυτόν τον άγνωστο νέο Συγγραφέα η Παγκόσμια Φιλολογία τον αποκαλεί με την ονομασία ΨΕΥΔΟ-ΣΚΥΛΑΞ. Ποια κείμενα ανήκαν στο πρώτο Γεωγράφο Σκύλακα το έτος περί το 550 π.Χ και ποια στον Ψευδο-Σκύλακα είναι αδύνατο να προσδιοριστεί. Τη στιγμή όμως που ο λιμήν Έλεα αναφέρεται στην περιγραφή της αρχαίας Θεσπρωτίας αναφέρεται ως το μοναδικό λιμάνι πρέπει να συμπεράνουμε ότι το κείμενο αυτό ανήκει στον γνήσιο Σκύλακα του έτους περί το 550 π.Χ. και όχι στον Ψευδο-Σκύλακα.
Κατά συνέπεια για να αναφέρεται από τον Σκύλακα πρέπει το Θεσπρωτικό αυτό Λιμάνι Ελεα να είχε ιδρυθεί πολύ πολύ παλαιότερα επί εποχής των ομηρικών χρόνων. Άλλωστε εκεί δίπλα ήταν και το Νεκρομαντείο και άλλες αρχαίες Πόλεις (το οποίο Νεκρομαντείο Θεσπρωτών επισκέφτηκε και ο ομηρικός Οδυσσέας).
Ετσι στο έργο του ΠΕΡΙΠΛΟΥ (Γης) του Ψευδο-Σκύλακος πουόπως θα δούμε αναφέρεται και το εν λόγω Θεσπρωτικό Λιμάνι με την ονομασία Έλεα. Να σημειωθεί, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω στην πρώτη έκδοση το 1600 μ.Χ. του έργου του Ψευδο-Σκύλακος στη λέξη κυριαρχεί το φωνήεν έψιλον ήτοι Έλεα.
Ακολουθεί το κείμενο από αυτή την πρώτη έκδοση το 1600 μ.Χ. επί του έργου του Σκύλακος σύμφωνα με το βιβλίο το οποίο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας στο Παρίσι. Σημειωτέον η Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος ΔΕΝ διαθέτει αυτήν την έκδοση του 1600 του Σκύλακος. Γράφει ανωτέρω για της Θεσπρωτίας αυτό το μοναδικό λιμάνι “Ενταύθα εστί λιμήν ω όνομα έλεδ” (Πηγή: Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας).
Αλλη έκδοση του έργου του Σκύλακος η οποία δημοσιεύθηκε το 1831 από τον Rudolf LAUSE και την οποία κατέχει η Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας στην επίμαχο φράση για το εν λόγω λιμάνι αναφέρει ως εξής: « Ενταυθα εστί λιμην ώ όνομα έλαια». Με άλλα λόγια, είτε Έλεα κατά την πρώτη έκδοση το 1600, είτε Ελαια στις άλλες εκδόσεις του έργου του Σκύλακος; η ονομασία αυτή είναι ουσιαστικό προπαροξύτονο, δηλαδή ο τονισμός βρίσκεται στην προπαραλήγουσα και όχι στην παραλήγουσα ως Ελέα.
Αναφορικά με την πρώτη έκδοση του 1600
Όπως παρατηρείται από αυτή την πρώτη έκδοση του 1600 μ.Χ. , η πρόταση « ενταύθα εστί λιμήν ω όνομα έλεδ» αναφέρεται όχι με κεφαλαία γράμματα (ΕΛΕΔ) όπως εσφαλμένα την αναφέρουν πολλοί γράφοντες όπως και ο προαναφερόμενος Αγγλος Ιστορικός και Αρχαιολόγος Ν. HAMMOND οι οποίοι προφανώς δεν είχαν συμβουλευτεί αυτήν την πρώτη έκδοση του 1600, αλλά με μικρά γράμματα ήτοι έλεδ . Επειδή όμως καμιά λέξη στην αρχαία Ελληνική Γλώσσα δεν έχει κατάληξη δέλτα, είναι κατά συνέπεια οφθαλμοφανές πως ο τυπογράφος έκανε λάθος και το γράμμα άλφα στο χειρόγραφο που είχε, το εξέλαβε ως δέλτα και αντί του κανονικού έλεα, έγραψε έλεδ βάζοντας οξεία και ψιλή στο αρχικό γράμμα έψιλον. Έτσι γραμματικά η λέξη έλεα τονιζόμενη στην προπαραλήγουσα είναι όνομα ουσιαστικό προπαροξύτονο. Όλες οι αμέσως μετέπειτα επανεκδόσεις του Σκύλακος τις οποίες συμβουλευτήκαμε διατηρούν το έλεα, αλλά διορθώνουν στο περιθώριο Ελαίας Λιμήν, ορμώμενοι προφανώς που με τον ίδιο όρο αναφέρει και ο αρχαίος Γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος και μάλιστα με γεωγραφικό πλάτος και μήκος ήτοι: ελαίας λιμήν μζ δ λξ γ
Στο βιβλίο με τίτλο “Δίκτυο Αρχαιολογικών Χώρων Θεσπρωτίας” υπό Αικατερίνη Κάντα-Κίτσου αλλά με επικεφαλίδα “ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ” αναγράφεται για ένα νόμισμα το οποίο δεν είχε βρεθεί in situ δηλαδή εντός του σημερινού αρχαιολογικού χώρου της Ελέας ως ακολούθως. Το νόμισμα αυτό επειδή παρουσιάζεται και με άλλα νομίσματα δίδεται η εντύπωση στον αναγνώστη ότι πράγματι αυτό το σημαντικό νόμισμα με την επιγραφή που θα δούμε παρακάτω βρέθηκε κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές εκεί κάτι το οποίο είναι αναληθές.
Αναγράφεται δε στο εν λόγω κείμενο :
«Η παλαιότερη κοπή νομίσματος από τους (sic) Ελεάτες τοποθετείται νωρίτερα στα 360-342 π.Χ. Στο εμπροσθόφυλλο φέρει παράσταση Πήγασου και στο οπισθόφυλλο (sic) Τρίαινα, την κυνέη του Αδη και την επιγραφή ΕΛΕΑΙ(ΩΝ) ή ΕΛΕΑΤΑΝ δηλαδή φύλου των Ελεατών »
Το νόμισμα
Παρατήρηση: Αυτό το νόμισμα το οποίο κατέχει το Νομισματικό Μουσείο στη Αθήνα σε επικοινωνία που ήρθαμε με το Μουσείο δεν έχει ευρεθεί μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Πόλης Ελέας στη Βέλλιανη Θεσπρωτίας.
Ο Πήγασος που εμφανίζεται στο νόμισμα ήταν γιος του Ποσειδώνα. Η δε Τρίαινα ήταν αποκλειστικά το σύμβολο του Ποσειδώνα. Ο Αδης ποτέ μα ποτέ στην ελληνική Μυθολογία δεν απεικονίζεται με Τρίαινα. Η κυένη του Αδη είχε δυο σημεία που το ένα συμβόλιζε τη ζωή και το άλλο τον θάνατο.
Κατά συνέπεια η ανωτέρω έκφραση “τρίαινα την κυένη του Αδη” αποτελεί ατυχεστάτη έκφραση το λιγότερο που έχουμε να πούμε.
Κατά συνέπεια αυτό το νόμισμα είχε κοπεί αποκλειστικά σε Λιμάνι και αυτό το λιμάνι είναι ο Λίμην Ελαίας τον οποίο ο αρχαίος Γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος τον τοποθετεί πιο κάτω από τις εκβολές του ποταμού Αχέροντα.
Τι θα πει έλεα ετυμολογικά
Εύλογα γεννάται το ζήτημα του ετύμου δηλαδή ποια είναι η σημασία, η έννοια της λέξης έλεα.
Το φυτό το οποίο δίνει τις ελιές που τρώμε στα Αρχαία Ελληνικά ήταν η Ελαία ή η Ελάα στη Δωρική Διάλεκτο. Με αυτό τον τρόπο, κατά μια πρώτη περίπτωση το Λιμάνι έλεα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχε την έννοια σχετιζόμενη με το φυτό την Εληά. Δεν ικανοποιεί όμως αυτή η εξήγηση τη στιγμή που στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του Ψευδο-Σκύλακος η λέξη ορθογραφείται με το φωνήεν έψιλον ήτοι ονομαστική πτώση η έλεα γενική πτώση της ελέας.
Αναφέρθηκε από διάφορους ξένους συγγραφείς με πρώτο τον Γερμανό Αρχαιολόγο Peter Robert FRANKE ότι η εν λόγω Πόλη η αναφερόμενη από τον Ψευδο-Σκύλακα, ορθογραφικά εγράφη κατ’ αυτό τον τρόπο, διότι εκεί επικρατούσε (δεν υπάρχει καμία ιστορική πηγή προς αυτό) ενα (sic) Ιονιο-Δωρικο-Θεσπρωτικό Γλωσσικό ιδίωμα. Με διαφορετικά λόγια αντί του τύπου ΕΛΑΙΑ σε αυτό το ανύπαρκτο Ιονιο-Δωρικο-Θεσπρωτικο γλωσσικό ιδίωμα απαντάτο ο τύπος ΕΛΕΑ.
Επ’αυτού η αρχαία ελληνική Γλώσσα ήταν λίαν ακριβής, επιτυχής και λεπτομερειακή στις εκφράσεις και δεν επέτρεπε καμιά σύγχυση μεταξύ των δύο λέξεων. Ετσι αν το φυτό που δίνει τις εληές που τρώμε στην έστω ανύπαρκτη Ιονιο-Δωρικο-Θεσπρωτική Διάλεκτο ελέγετο ΕΛΕΑ καθότι έχουν βρεθεί νομίσματα από τον προαναφερόμενο αρχαιολόγο FRANKE με την επιγραφή ΕΛΕΑΙ(ΩΝ), η Πόλη ή το Λιμάνι τα οποία περιβάλλονταν από τα φυτά αυτά τις Ελαίες, δεν ήταν δυνατόν να ονομάζονταν πάλι με τον ίδιο τρόπο δηλαδή ως ελέα, δηλαδή σαν το φυτό, γεγονός που υιοθέτησε στη συνέχεια-και ισχύει μέχρι σήμερα- και η Αρχαιολογία Θεσπρωτίας. Να λοιπόν και μια δεύτερη ένδειξη ότι αυτή η πόλη ή το λιμάνι ονομάζονταν διαφορετικά απο το φυτό, ήτοι η Πόλη ονομάζετο έλεα και όχι ελέα όπως την αναφέρουν οι προαναφερόμενοι αρχαιολόγοι Θεσπρωτίας.
(Αξιοσημείωτη παρατήρηση: Τα γραφόμενα περί ευρεθέντος αρχαίου Νομίσματος στην Ηπειρο από τον προαναφερόμενο Γερμανό Αρχαιολόγο Πίτερ Ρόμπερτ ΦΡΑΝΚΕ με πλήρη και ενιαία επιγραφή ΕΛΕΑΤΑΝ ή ΕΛΕΑΤΩΝ είναι αβάσιμα και ανήκουν στο πεδίο των αυθαίρετων ακροβατικών, προσωπικών ερμηνειών αυτού. Διαθέτουμε φωτοτυπία αυτού του νομίσματος το οποίο απέχει πολύ από τα γραφόμενα περί ΕΛΕΑΤΑΝ ή ΕΛΕΑΤΩΝ. Θα επανέλθουμε διεξοδικά αν χρειαστεί επ’ αυτού μελλοντικά.
Το θέμα όμως που μας απασχολεί επί του παρόντος είναι η πραγματική ονομασία αυτής της αρχαίας Θεσπρωτικής Πόλης.
Ο Φιλόσοφος Ζήνων ο ιδρυτής της Φιλοσοφικής Σχολής στην ελληνική Πόλη Ελέα στη Κάτω Ιταλία φέρεται ως γνωστός στην Ιστορία με την ονομασία Ζήνων ο Ελεάτης. Η αρχαία Ελληνική Γλώσσα δεν επέτρεπε σε καμιά περίπτωση να ονομάζονται και οι κάτοικοι της Θεσπρωτικής πόλης ως Ελεάτες. Οι κάτοικοι αυτής της Θεσπρωτικής Πόλης πρέπει γραμματικά να ονομάζονταν Ελεαίοι.
Κατά δεύτερη υπόθεση σχετικά με το ετυμολογικό αυτής της αρχαίας Θεσπρωτικής Πόλης ή του Λιμανιού, ο αρχαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης στο Βιβλίο του Περί των Ζώων Ιστορίαι (Βιβλίο 9 παράγραφος 16), αναφέρει ένα πουλί αποκαλούμενο Ελέα το οποίο ζούσε μέσα στα έλη και στα καλάμια. Τούτο δε θα μπορούσε να δικαιολογήσει καλύτερα την ετυμολογική έννοια αυτής της λέξης αντικείμενο στο παρόν άρθρο μας ήτοι:
« Η δ Ελέα, ώσπερ άλλος τις των ορνίθων, ευβίοτος και καθίζει θέρους μεν εν προσηνέμω και σκιά, χειμώνος δ εν ευηλίω και επισκοπεί επί των δονάκων τα έλη »
Δηλαδή:
Η Ελέα τρέφεται επίσης εύκολα και καλύτερα απ όλα τα πουλιά , το δε καλοκαίρι βρίσκεται σε μέρη που δεν τα πιάνει ο άνεμος και στη σκιά. Το δε χειμώνα επιλέγει ένα μέρος με πολύ ήλιο και κοιτάζει απ όλες τος μεριές και κάθεται πάνω στα καλάμια που βρίσκονται στις όχθες των ελών»
Κατά συνέπεια επειδή η ευρεία περιοχή των εκβολών του ποταμού Αχέροντα αποτελείτο και από πολλά βαλτώδη εδάφη με πολλά έλη, όπου σύχναζε το πουλί η Ελέα, το Λιμάνι της αρχαίας Ελέας , σε αυτή τη περίπτωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι έλεα ετυμολογικά θα πει το Λιμάνι όπου σύχναζε αυτό το σπάνιο πουλί, η Ελέα. Τα ίδια ισχύουν και για την υποτιθέμενη πόλη, την τοποθετούμενη από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας στην Κοινότητα Βέλλιανη (σήμερα Χρυσαυγή Παραμυθιάς), όπου προσωπικά εμείς δεν πιστεύουμε ότι υπήρχε και Πόλη και Λιμάνι με την ίδια ονομασία.
Υπήρχε μόνο Λιμάνι.
Καθότι στα μεσόγεια της Ελαιάτιδας (O Ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει και αρθρογραφεί και αυτός «εν ελαιάτιδι Θεσπρωτίδος Βιβλίο ‘Α και όχι εν ελεάτιδι όπως πολλές φορές αναφέρεται από τους προαναφερόμενους Αρχαιολόγους») περιοχής στη Θεσπρωτία όπως αναφέρει ο αρχαίος Γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος υπήρχε η Πόλη Ελαιούς (ή Ελεούς αν υποθέσουμε κατά το Ιονιο-Δωρικο-Θεσπρωτικό ιδίωμα) ήτοι: Πόλεις δ εισίν της Ηπείρου μεσόγαιοι Χαόνων
Αντιγόνεια
Φοινίκη
Εκατόμπεδον
Ομφάλιον
Ελαιούς μ γ λ κ ( Γεωγρ. Μήκος-Πλάτος)
Βλέπε παραπάνω ολόκληρο το κείμενο του Πτολεμαίου ( Θα επανέλθουμε επ’αυτού μελλοντικά αν χρειαστεί).
Εκείνο το οποίο αποτελεί αντικείμενο έρευνας στο παρόν μας άρθρο είναι να ξεκαθαριστεί άπαξ δια παντός ποια ήταν η πραγματική ονομασία αυτής της αρχαίας Πόλης την οποίαν ονόμαζαν οι αρχαίοι κάτοικοι της Θεσπρωτίας αυτό το Λιμάνι ή την Πόλη και η οποία αποκαλείτε κατ’ εμάς έλεα και όχι ελέα.
Είμεθα οπαδοί της Διερευνητικής Επιστήμης. Δηλαδή πάνω από οιανδήποτε Επιστήμη, Ιατρική , Φυσική, Θεολογία, Γλωσσολογία, Ετυμολογία κλπ υπάρχει η Διερευνητική Ιατρική, Φυσική, Θεολογία, Γλωσσολογία, Ετυμολογία κλπ Διερευνητικές Επιστήμες, η οποία μία εκάστη, δια των ερευνών αυτής θα οριστικοποιήσει αν είναι αληθινά ή εσφαλμένα τα αποτελέσματα μιας εκάστης των Επιστημών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν πάνω από την Αρχαιολογία υπάρχει η Διερευνητική Αρχαιολογία που ερευνά τα πραγματικά αποτελέσματα της Αρχαιολογίας. Δεν νοείται ότι επειδή το έγραψε ο τάδε Αρχαιολόγος άραγε αυτό είναι και το σωστό. Οι Αρχαιολόγοι δεν είναι απαραιτήτως και Ιστορικοί και Φιλόλογοι .
Τη στιγμή που υπάρχουν σοβαρές ιστορικές και φιλολογικές διαφωνίες όπως ως άνω , μόνο δια του Τύπου δύνανται να επιλυθούν αυτές οι διαφορές, διότι εκεί αναγκάζονται και οι δυο πλευρές να εκθέσουν συγχρόνως τα επιχειρήματά τους και κατά συνέπεια οι αναγνώστες να διαπιστώσουν τα επιχειρήματα μιας εκάστης των δυο πλευρών με τα στοιχεία και τις πηγές που εκθέτουν και έτσι διαλευκαίνεται σε ποια μεριά της ζυγαριάς γέρνει το δίκαιο.
Κατά αυτό τον τρόπο, αναμένουμε την απάντηση μέσω του Θεσπρωτικού Τύπου και από τους προαναφερόμενους Αρχαιολόγους εκθέτοντας τις πηγές με τις οποίες δικαιολογείται η ονομασία αυτής της πόλης κοντά στη Βέλλιανη και στην Παραμυθιά με την ονομασία όπως την αναφέρουν Ελέα και τους κατοίκους αυτής που τους αναφέρουν ως Ελεάτες.
Είμεθα δε βέβαιοι ότι σε καμία περίπτωση οι κάτοικοι αυτής της πόλης ή του λιμανιού δεν μπορούσε να ονομάζονταν οι Ελεάτες καθότι θα αποτελούσαν τον γέλωτα των άλλων αρχαίων Ελληνικών Πόλεων. Καθότι Ελεάτες ονομάζονταν οι οπαδοί της αρχαίας Φιλοσοφικής Σχολής των Ελεατών στην Ιταλία.
Επειδή δε στα παράλια της Μικράς Ασίας επί της αρχαίας Αιολίας στο σημείο που βρίσκονταν η αρχαία πόλη Πέργαμος υπήρχε δίπλα το λιμάνι της Ελαίας το οποίο αναφέρεται τόσο από τον αρχαίο γεωγράφο Σκύλακα αλλά και από τον Στράβωνα και επειδή ο Στρώβων τον θαλάσσιο κόλπο της Ελαίας τον αναφέρει “Ελαιτικόν Κόλπον” πρέπει κατά συνέπεια να δεχθούμε ότι οι κάτοικοι τούτουν του Λιμένος της Ελέας Θεσπρωτίας όσο και οι κάτοικοι του Λιμένος της Ελαίας της Περγάμου είχαν την ονομασία Ελαίται.
Ευελπιστούμε να έχουμε μια ταχεία απάντηση επ’αυτού δια του Τύπου από την σημερινή ηγεσία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας.
Μετά τιμής
Γρηγόρης ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Νικόλαος ΤΣΩΝΗΣ
Συγγραφέας Ελληνιστής-Δρ του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Συγγραφέας
Πρόεδρος ΘΟΥΚΥΔΙΔΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΥΒΟΤΩΝ-Πρώην Νομάρχης Θεσπρωτίας
Κατηγορία/ες: Απόψεις, Επικαιρότητα, Πολιτισμός
